Мэдээ, мэдээлэл

Оноор ангилах

Байгууллагаар ангилах

Агуулгын төрлөөр

Үгээр хайх

Шударга өрсөлдөөн ба Авлига сэдэвт хэлэлцүүлэг боллоо

Мэдээ, мэдээлэл / admintaf / 14/03/2019

Өнөөдөр Азийн сан, АТГ, ШӨХТГ хамтран “Шударга өрсөлдөөн ба авлига” сэдэвт хэлэлцүүлгийг зохион байгууллаа. Хэлэлцүүлэгт бизнес эрхлэгчид болон бизнесийн мэргэжлийн холбоодын нийт 50 орчим хүн оролцсон юм. Та арга хэмжээнд танилцуулагдсан илтгэлүүд болон бусад материалыг доорх линкээр орж татаж авах боломжтой.

Азийн сангийн илтгэл- Бизнес эрхлэлтийн орчин дахь авлигын нөхцөл байдал судалгаа 2018 зарим үр дүн

ШӨХТГ-ын илтгэл- Бизнесийн орчин дахь шударга өрсөлдөөн ба эрх зүйн зохицуулалт

АТГ-ын илтгэл- Бизнесийн үйл ажиллагаанд авлигаас урьдчилан сэргийлэх нь

Азийн сан Авлигатай тэмцэх газар / 14/03/2019

АВЛИГЫН ИНДЕКС 2018 ТАНИЛЦУУЛЛАА

Мэдээ, мэдээлэл / admin / 29/01/2019

Транспэрэнси Интернэшнл Монгол байгууллга өнөөдөр Авлигын индекс 2018 үр дүнг танилцууллаа.

Индексээс харахад 2018 онд авлигын эсрэг дэвшил дийлэнх орнуудад гараагүй бөгөөд авлигыг хязгаарлаж чадахгүй байгаа улсуудад авлига нь тухайн улсын АРДЧИЛЛЫН ТОГТОЛЦООГ сулруулж байна.

Монгол Улсын хувьд Авлигын индекс 2012 онд 36 оноотой, 2013 онд 38 оноотой, 2014 онд 39 оноотой , 2015 онд 39 оноотой 72 байранд, 2016 онд 38 оноотой 87 байранд, 2017 онд 36 оноотой 103 байранд 2018 онд 37 оноотой 93 эрэмбэлэгдэж байна. 2018 онд Өрсөлдөх чадварын индекс 3 оноогоор, ардчиллын индекс 3 оноогоор тус тус буурч, Global Insight Country Risk Ratings дээр 12 оноо нэмэгдэж, World Economic Forum Executive Opinion Survey 2018-Дэлхийн Эдийн Засгийн Форум, Гүйцэтгэх захирлуудын үзэл бодлын судалгаан дээр 1 оноо нэмж авчээ. Өнгөрсөн оноос нийт дүнгээрээ 1 оноо илүү авч 37 оноогоор 103 байрнаас 93 байранд оржээ. Оноо өсөхөд Global Insight Country Risk Ratings дээр 12 оноо авсан нь голлон нөлөөлсөн бөгөөд зээлжих зэрэглэл өссөн, Олон Улсын Валютын Сангийн хөтөлбөрийн үр дүнд банк санхүүгийн салбарт засаглал сайжирсан нь эерэгээр нөлөөлжээ.

Дэлхийн олон улс орнуудын ардчиллын институцуудад популист ба дарангуйлагч удирдагчид заналхийлэл үүсгэж байна. Ардчиллын чухал тулгуур сууриудыг ингэж ганхуулсанаар ЧӨТГӨРИЙН ТОЙРОГ бий болгож улмаар ардчиллын институцууд авлигыг хянаж чадахаа больж суларч байна гэж Transparency International байгууллагын гүйцэтгэх захирал Patricia Moreira мэдэгдлээ.

Авлигын индексийн судалгаа 180 орны авлигыг 13 эх сурвалжаар тодорхойлсон. Авлигын индекс 0-100 оноотой ба 0 бол авлига их 100 бол авлига үгүй. Хамгийн өндөр оноотой орнуудад Дани улс 88 авч нэгдүгээрт орсон ба Шинэ Зеланд улс 87 оноогоор хоёрт орсон бол 10-13 оноогоор Сомали, Сири, Өмнөд Судан баян ходоод болжээ. Оноог бүсчилвэл Баруун Европ 66, Төв Европ ба Төв Ази 35 ба хамгийг бага оноо авсан бүс нь Сахар орчмын Африкийн орнууд 32 оноо авчээ. Эндээс харахад манай судалгаа нь жинхэнэ эрүүл ардчилал нь авлигатай амжилттай үр дүнтэй тэмцэж байгааг харуулж байна гэж Transparency International байгууллагын ТУЗ дарга Delia Ferreira Rubio мэдэгдсэн бөгөөд харин ардчилал сул, ардчиллын институцууд сулыг ашигласан популист ардчилсан бус удирдагчтай улсуудад авлига цэцэглэж байгааг тэрээр анхаарууллаа

Энэ жилийн онцлог

Судалгаанд оролцсон орнуудын гуравны хоёр 50 аас доош буюу нь дунджаар 43 оноо авсан. Цөөн орныг эс тооцвол дийлэнх орнууд авлигын эсрэг дэвшил гаргаагүй байна. Тухайлбал 2012 оноос хойш зөвхөн 20 орон Авлиыг индексээ сайжруулж чадсан бөгөөд тухайлбал Аргентин, Сенегал, Зааны Ясан Эрэг зэрэг улсууд болно. Оноогоо багасгасан 16 оронд Австрали, Чили, Мальта, Чили, Унгар зэрэг болно.Энэ жилийн судалгаанаас харахад авлигын түвшин ба эрүүл АРДЧИЛЛЫН хооронд шууд уялдаа хамаарал байгаа бөгөөд авлига өндөр улсуудад ардчиллын институцууд сул ба улс төрийн эрх чөлөө бага байна.

Ардчилал суларч авлига бэхжсэн нь

Ардчиллыг бид Democracy Index ашиглан , full democracies – жинхэнэ ардчилал , flawed democracies-гажуудсан ардчилал , hybrid regimes- хагас ардчилал, autocratic regimes- дарангуйлагч дэглэм гэж хуваасан бөгөөд full democracies – жинхэнэ ардчилалтай орнууд дунджаар 75 оноо авсан байна. Гажуудсан ардчилалтай орнууд дунджаар 49 оноо авсан бол хагас ардчилалтай орнууд дунджаар 35 оноо , дарангуйлагч дэглэмтэй орнууд дунджаар 30 оноо авчээ

Улс орнуудын жишээ

Ардчилал нь суларч улмаар авлига нь бэхжсэн орнуудыг Турк ба Унгар тэргүүлж байна. Турк улс 41 оноо авсан ба 2013 оноос 9 оноо доор байна. Freedom in the World Index Турк улсын ардчиллыг ‘partly free’ ангилаас ‘not free’ ангилалд шилжүүлжээ. Туркийн ерөнхийлөгч нь эрх мэдлээ нэмэгдүүлсэнээр хяналт ба тэнцвэрийн тогтолцоо алдагдаж ардчиллын институцууд суларч, хэвлэл мэдээлэл хараат болж, чөлөөт сонгууль ба улс төрийн эрхийг хязгаарлаж, чөлөөтэй ярих ба хэвлэх, авлигын эсрэг жагсан цуглах, улс төрийн зорилгоор эвлэлдэн нэгдэх эрхийг Туркт хязгаарлаж байна.

Туркийн ерөнхийлөгчийн жишээ бол сул ардчилалтай оронд эрх мэдэлтэнгүүд албан тушаалтайгаа зууралдаж ардчиллыг сулруулж, ял шийтгэлээс зугатах замыг сонгодогын баримт юм.Эрх мэдэлтэнгүүд албан тушаалтайгаа зууралдаж үлдэхийн тулд мөн улс төрийн өрсөлдөгчөө зайлуулж, эсвэл тэдэнд албан тушаал эрх мэдэл өгч байна. Унгар улс 2014 оноос хойш 54 онооноос 8 оноо алдаж 46 оноо авсан. 1989 онд Коммунист дэглэмээс салсанаас хойш улс төрийн эрх чөлөөний оноо нь 2018 онд хамгийн бага болжээ. Унгар ба Туркийн жишээ бол хуулийн засаглал суларч иргэний нийгмийн ба хэвлэлийн эрх чөлөө багассаны илэрхийлэл мөн. Унгарын жишээ мөн л эрх мэдэлтэнгүүд хуулийн засаглалыг сулруулж хяналт ба тэнцвэрийг алдагдуулдагын тод жишээ юм. 2010 оноос Унгарын ерөнхий сайд Viktor Orbán намын нөхрөө улсын прокуророор томилж, Үндсэн хуулийн шүүхийг дэмжигчдээрээ бүрдүүлж, Авлигын эсрэг шүүх байгуулсан ч шүүгчдээр нь засгийн газрын хараат шүүгчдийг томилжээ. Авлига өндөр орнууд улс төрийн сөрөг хүчиндээ халтай бөгөөд тэдэнд эрсдэлтэй байдаг. Улс төрийн аллага өндөр орнууд авлига өндөр байгааг манай судалгаа онцолж байна. АНУ 71 оноо авч 4 оноо алдсан ба сүүлийн 7 жилд хамгийн бага оноог 2018 онд авсан ба шилдэг оноотой 20 орноос хасагдлаа.АНУ бага оноо авсан нь энэ улсад хяналт ба тэнцвэрийн тогтолцоо өөрчлөгдөн муудаж, улс төрийн өндөр түвшинд ёс зүйн хямралд орсон үетэй нь давхцаж байна. АНУ засаг захиргаа хаагдаж зогсолт хийсэн, улс төрийн ба нийгмийн туйлшрал явагдаж, иргэд засгийн газартаа итгэл алдаж, популизм оргилдоо хүрчээ. Энэ нь иргэд нь АНУын суурь ардчиллын институцид итгэх итгэлийг алдагдуулсан явдал боллоо. Энэ онд 35 оноо авсан Бразил улсын хувьд сүүлийн 7 жилд хамгийн бага оноо бөгөөд өнгөрсөн оноос 2 оноо алдлаа. Бразил улсыг мөн л популист удирдагчид олон жил удирдаж популизм газар авч байгаа билээ.

Манай судалгаа нь жинхэнэ эрүүл ардчилал нь авлигатай амжилттай үр дүнтэй тэмцэж байгааг харуулж чадаж байгааг харуулж байна гэж Transparency International байгууллагын ТУЗ дарга Delia Ferreira Rubio мэдэгдсэн бөгөөд ардчиллын институцууд сулыг ашигласан популист ардчилсан бус удирдагчтай улсуудад авлига цэцэглэж байгааг тэрээр анхааруулж байна. Авлигыг бууруулж ардчилсан засаглалыг бэхжүүлэх зөвлөмжийг улс орнуудад хүргэж байна.

Авлигыг зогсоох шилдэг арга бол :

· Улс төрийн хяналт ба тэнцвэрийг тохируулагч институцуудыг бэхжүүлэх, түүг дотроо шүүх засаглалын хараат бус байдлыг хангах

· Авлигын эсрэг хууль ба авлигын эсрэг стратегийн хэрэгжилтэд гарч буй завсардал бэрхшээлийг арилгах

· Төсвийн хөрөнгийн зарцуулалтад хяналт тавьдаг иргэний нийгмийн байгууллагуудыг төвийн болон орон нутгийн хэмжээнд бэхжүүлэх

· Хэвлэлийн эрх чөлөөг хангаж сэтгүүлчдийн аюулгүй байдлыг хангах

Хямралд орсон АРДЧИЛАЛ

* Энэ жилийн судалгаанаас харахад авлигын түвшин ба эрүүл АРДЧИЛЛЫН хоорондын уялдааг судалсан бөгөөд төрийн буюу нийтийн албан дахь авлига нь ардчиллын институудыг сулруулж тэдний үйл ажиллагааг дампууруулж байна.

* 2018 он дэлхий дахинд Популист ба Дарангуйлагч дэглэмтэй улс орнуудад ардчиллын институуд ба ардчиллын хэм хэмжээ доройтсон жил байлаа.

* АРДЧИЛЛЫН олон жилийн түүхтэй орнуудад ардчиллын хэм хэмжээ доройтсон, ардчиллын зарчмаасаа ухарсан , иргэдийн хяналт суларсан, цөөнхийн эрх зөрчигдсөн, ардчиллын бусад хэм хэмжээ унасан жил байлаа.

* Авлигын урт гар ардчилсан систем лүү шургалан орж, өндөр албан тушаалтай авлигач улс төрчид ял шийтгэлээс зугатаж , албан тушаал эрх мэдлээ хэтрүүлсэн жил байлаа.

* Өнгөрсөн оны сонгуулиар олон улс орнуудад Популист ба Дарангуйлагч удирдагчид ялалт байгуулж, популизмыг ашиглан ардчилал ба авлигын эсрэг тогтолцоог нураасан жил боллоо.

Ардчилал гэж бид юуг хэлж байна

* Бид Ардчилал гэж бид чөлөөтэй ардчилсан сонгуулийг хэлдэггүй. Бидний судалгаа чөлөөтэй ардчилсан сонгуулиас цааш АРДЧИЛЛЫГ цогц харж АРДЧИЛЛЫН чанарыг хэмждэг.

* Бид Ардчилал гэж хүний эрх, улс төрийн эрх чөлөө, хэвлэн нийтлэх эрх чөлөө, хуулийн засаглал, ардчиллын хараат бус институцууд түүн дотроо хараат бус шүүх засаглалыг хэлж байна.

* Нэг ч орон 100 оноо авч чадаагүй ч Авлигын индекс өндөр оноо авсан орнууд ардчиллын эрх чөлөө ба үнэ цэнийг хамгаалдаг орнууд байна.

Авлигын индекс өндөр ба бага оноо авсан орнуудын Ардчиллын байдал

* Авлигын индекс өндөр оноо авсан орнуудад дараахь нийтлэг зүйлс байна. Хуулийн засаглалтай, шударга прокурорын газар , шударга аудит, хараат бус хүчирхэг хэвлэл мэдээлэл, иргэний нийгэмтэй байна.

* Авлигын индекс бага оноо авсан орнуудад дараахь нийтлэг зүйлс байна. Улс төрийн эрх чөлөө хязгаарлагдмал, хэвлэлийн эрх чөлөө бага ба хуулийн засаглал сул байна.

* Авлигын индекс бага оноо авсан орнуудад хуулийг хэрэгжүүлдэггүй ба ардчиллын ба авлигын эсрэг ажиллах институцуудын хуулийн орчин сул, хүний ба санхүүгийн нөөцгүй, авлигын хэргүүдийг илрүүлэх, ял оноох чадваргүй байна. Мөн дээрх орнуудын ардчиллын ба авлигын эсрэг ажиллах институцууд нь хоорондоо зөрчилтэй, засаглал нь сул, хүний нөөц нь тогтворгүй байснаар авлига нь өндөр байна.

Ардчилал суларч авлига бэхжсэн нь

* Олон улсын ардчилал ба хэвлэлийн эрх чөлөөг судалдаг том байгууллага болох Democracy Index and Freedom in the World Index судалгааг гаргадаг Economist Intelligence Unit and Freedom House онцлохдоо сүүлийн 20 жилд ардчиллын чиглэлд дэвшил бараг гараагүй гэжээ.

* Дээрх 2 индексийг нэгтгэж харахад авлига нь ардчиллыг мөхөөж, удаашруулж, ухрааж, улмаар чөлөөт сонгууль ба улс төрийн эрхийг хязгаарлаж, чөлөөтэй ярих ба хэвлэх, жагсан цуглах, улс төрийн зорилгоор эвлэлдэн нэгдэх эрхийг хязгаарлаж байна.

* Мөн манай судалгаанаас харахад авлига нь эрх мэдлийн хуваарилалт ба хяналт тэнцвэрийн тогтолцоог сулруулдаг бөгөөд тухайлбал шүүх засаглалыг хүчгүй хараат болгодог нь харагдаж байна.

*Ардчиллын чухал тулгуур сууриудыг ганхуулсанаар тухайлбал чөлөөт сонгууль ба хараат бус шүүхийг сулруулсанаар авлига нь ЧӨТГӨРИЙН ТОЙРОГ бий болгож ардчиллын институцууд авлигыг хянаж чадахаа больж сулардаг.

* Мөн манай судалгаанаас харахад авлигыг хязгаарлая гэвэл засгийн газрууд ардчиллын институцуудыг бэхжүүлж хяналт тэнцвэрийн тогтолцоог бий болгож хууль ба хуулийн хэрэгжүүлэлтийг сайжруулж, хэвлэлийн эрх чөлөөг дэмжиж, шийдвэр гаргахад иргэний оролцоог нэмэгдүүлэх ёстой.

* Ардчиллыг бид Democracy Index ашиглан , full democracies – жинхэнэ ардчилал , flawed democracies-гажуудсан ардчилал , hybrid regimes- хагас ардчилал, autocratic regimes- дарангуйлагч дэглэм гэж хуваасан бөгөөд full democracies – жинхэнэ ардчилалтай орнууд дунджаар 75 оноо авсан байна.

* Гажуудсан ардчилалтай орнууд дунджаар 49 оноо авсан бол саармаг ардчилалтай орнууд дунджаар 35 оноо , дарангуйлагч дэглэмтэй орнууд дунджаар 30 оноо авчээ.

* Гажуудсан ба хагас ардчилалтай орнууд дийлэнх нь дарангуйлагч дэглэм дэглэмээс ардчилалруу шилжиж буй орнууд байна. Гэвч гажуудсан ба хагас ардчилалтай орнуудын авлигын индекс сайжрах болобуу гэсэн нийтлэг хүлээлт байсан ч ийм дэвшил гарахгүй байна.

* Авторитар дэглэмээс ардчилалруу шилжиж буй орнуудад нийтлэг байгаа бас нэг зүйл бол эдгээр орнууд авлигатай тэмцэх үр дүнтэй механизмыг бий болгож чадаагүй ба ардчиллын институцууд, шүүх засаглал, прокурор, аудит нь сул байна. Ингэснээр ЧӨТГӨРИЙН ТОЙРОГ бий болгож ардчиллын институцууд авлигыг хянаж чадахаа больж суларсан байна

* Жинхэнэ ардчилалтай гэсэн ангилалаас гажуудсан ардчилалтай ангилалтай болж доошилж шилжсэн орнуудад авлигын индекс буурсан байна.

* Авлига өндөр орнууд улс төрийн сөрөг хүчиндээ халтай бөгөөд тэдэнд эрсдэлтэй байдаг. Улс төрийн аллага өндөр орнууд авлига өндөр байгааг манай судалгаа онцолж байна.

Улс орнуудын жишээ

* Ардчилал нь суларч улмаар авлига нь бэхжсэн орнуудыг Турк ба Унгар тэргүүлж байна.

* Турк улс 41 оноо авсан ба 2013 оноос 9 оноо доор байна. Freedom in the World Index Турк улсын ардчиллыг ‘partly free’ гээс ‘not free’ ангилалд шилжүүлжээ.

* Туркийн ерөнхийлөгч нь эрх мэдлээ нэмэгдүүлж Хаан болсноор хяналт ба тэнцвэрийн тогтолцоо алдагдаж ардчиллын институцууд суларч, хэвлэл мэдээлэл хараат болж, чөлөөт сонгууль ба улс төрийн эрхийг хязгаарлаж, чөлөөтэй ярих ба хэвлэх, авлигын эсрэг жагсан цуглах, улс төрийн зорилгоор эвлэлдэн нэгдэх эрхийг хязгаарлаж байна.

* Туркийн ерөнхийлөгчийн жишээ бол сул ардчилалтай оронд эрх мэдэлтэнгүүд албан тушаалтайгаа зууралдаж ардчиллыг сулруулж, албан тушаалаа алдах, ял шийтгэлээс зугатах замыг сонгодогын жишээ юм.

* Эрх мэдэлтэнгүүд албан тушаалтайгаа зууралдаж үлдэхийн тулд улс төрийн өрсөлдөгчөө зайлуулж, эсвэл тэдэнд албан тушаал эрх мэдэл өгдөг.

* Унгар улс 2014 оноос хойш 54 онооноос 8 оноо алдаж 46 оноо авсан. 1989 онд Коммунист дэглэмээс салсанаас хойш мөн улс төрийн эрх чөлөөний оноо нь мөн хамгийн бага болжээ.

* Энэхүү оноо нь буурсан Унгар ба Туркийн жишээ бол хуулийн засаглал суларч иргэний нийгмийн ба хэвлэлийн эрх чөлөө багассаны илэрхийлэл мөн.

* Унгарын жишээ бол эрх мэдэлтэнгүүд хуулийн засаглалыг сулруулж хяналт ба тэнцвэрийг алдагдуулдагын жишээ юм. 2010 оноос Унгарын ерөнхий сайд Viktor Orbán намын нөхрөө улсын прокуророор томилж, Үндсэн хуулийн шүүхийг дэмжигчдээрээ бүрдүүлж, Авлигын эсрэг шүүх байгуулсан ч шүүгчдээр нь засгийн газрын хараат шүүгчдийг томилжээ.

Популизм ба авлига

* Сүүлийн жилүүдэд олон орнуудад популист удирдагчид эрх мэдлийг авч ардчиллын институцууд суларч, ардчиллын эсрэг ил тод алхамууд хийх боллоо.

* Blair Institute for Global Change – тайланд популист удирдагчид ардчиллын институцуудыг сулруулж хяналт ба тэнцвэрийг алдагдуулдан хувь хүний эрх чөлөөнд халддаг гэжээ. Мөн ингэж хяналт ба тэнцвэрийг алдагдуулдснаар авлигыг нэмэгдүүлдэг гэжээ. Популист удирдагчдын 40 хувь нь авлигын гэмт хэрэгт холбогдсон байдаг.

* Зарим орнуудад өндөр түвшний авлигын скандал нь ардчиллын институцуудад нь итгэх иргэдийн итгэлийг алдагдуулж түүн дээр дөрөөлсөн популист удирдагчдийг гаргаж ирсэн байдаг. Популист удирдагчид авлигын эсрэг уриа лоозон дэвшүүлж авлигыг устгах стандарт бус шийдэл санал болгож авлигатай тэмцэх ардчиллын институцуудыг үнэгүйдүүлдэг.

Анхаарах улсууд

* АНУ 71 оноо авч 4 оноо алдсан ба сүүлийн 7 жилд хамгийн бага оноог авсан ба шилдэг 20 орноос хасагдлаа.

* АНУ бага оноо нь энэ улс хяналт ба тэнцвэрийн тогтолцоо өөрчлөгдөн муудаж, улс төрийн өндөр түвшинд ёс зүйн хямралд орсон үетэй давхцаж байна.

* Мөн АНУ засаг захиргаа хаагдаж зогсолт хийсэн, улс төрийн ба нийгмийн туйлшрал явагдаж, иргэд засгийн газартаа итгэл алдаж, популист удирдагчид дэмийрэлд орсон үетэй давхцаж байна. Энэ нь иргэд нь АНУын суурь ардчиллын институцид итгэх итгэлийг алдагдуулсан явдал боллоо.

* Энэ онд 35 оноо авсан Бразил улсын хувьд сүүлийн 7 жилд хамгийн бага оноо бөгөөд өнгөрсөн оноос 2 оноо алдлаа. АНУ адилаар Бразил улсыг популист удирдагчид олон жил удирдаж популизм газар авч байгаа билээ.

* Бразилийн Lava Jato тойрсон авлигын хэрэг нь Бразилийн ардчиллын институцууд ба авлигатай тэмцэх тогтолцоонд эргэлзээ төрүүлж, иргэдийн итгэлийг алдагдуулсан явдал болсон.

* Бразилийн популист шинэ ерөнхийлөгч авлигын эсрэг хатуу гараар тэмцэх популист мэдэгдэл гаргасан нь энэ улсын ардчиллын тулгын чулууныг ганхуулж ухралт болж байна.

*АНУ ба Бразил улс аль алинд нь популист удирдагчид авлигын эсрэг популизм хийж эдгээр улсын ардчиллын тулгын чулууг нурааж, шүүх засаглал ба бусад институцын хараат бус байдлыг алдагдуулж байна.

Авлигыг бууруулж ардчилсан засаглалыг бэхжүүлэх зөвлөмж

* 25 жил турш Transparency International байгууллага авлигын эсрэг тэмцэж буй дэлхий дахины тэргүүлэх байгууллага бөгөөд дэлхийн 100 гаран оронд салбартайгаар үйл ажиллагаа явуулж байна.

Авлигыг зогсоох шилдэг арга бол :

· Улс төрийн хяналт ба тэнцвэрийг тохируулагч институцуудыг бэхжүүлэх, тэдний хараат бус байдлыг хангах

· Авлигын эсрэг хууль ба авлигын эсрэг стратегийн хэрэгжилтэд гарч буй завсардал бэрхшээлийг арилгах

· Хэвлэлийн эрх чөлөөг хангаж сэтгүүлчдийн аюулгүй байдлыг хангах

Авлигын индексийн сул тал

* Нийтийн алба буюу төрийн албан дахь авлигын индекс нь хувийн буюу бизнэсийн салбар дахь авлига болон бусад салбар дахь авлигаас өөр байж болно. Учир нь Авлигын индек нь Нийтийн алба буюу төрийн албан дахь авлигыг хэмждэг.

* Авлигын индекс нь яг энэ цаг мөчид тухайн улсад гарч буй авлигын өөрчлөлт тэмцлийг тусгаж хэмжиж чадахгүй бөгөөд учир нь энэхүү судалгааг 2018 оны 12 сарын эхээр эцэслэсэн байдаг.

* Улсуудын Авлигын индексийн жил бүрийэ оноог харьцуулах боломжтой бөгөөд харин жил бүрийн хэддүгээрт жагссаныг харьцуулах боломжгүй.

* Авлигын индекс нь гадаад эх сурвалжуудаас авч нэгтгэсэн индекс бөгөөд – Transparency International өөрөө дата цуглуулдаггүй .

* 2012 ба 2017 онуудад Европын Холбооны Нэгдсэн Судалгааны төв ( European Comission Joint Research Center ) зүгээс Авлигын Индексийн тооцоолж буй аргачлалд аудит хийсэн бөгөөд энэхүү аргачлал нь агуулга ба статистик тооцоололын хувьд шаардлага хангаж байна гэж үзсэн байна.

* Авлигын индекс судалгааны нэг онооны өөрчлөлт нь авлига хэмээх нүсэр том асуудлыг илэрхийлэхгүй бөгөөд ийм ч учраас Авлигын индексийг цогц бүхлээр нь харах нь зүйтэй. Авлигын индекс нь хувийн салбар дахь авлига ба мөнгө угаалтын тохиолдол бүрийг хэмжиж чаддаггүй.

Өндөр оноотой улсуудын асуудал

* Өндөр оноотой улсууд болох Дани, Их Британи, Люксембург, Голланд улсуудад Азербайжаны улс төрчдийн “Azerbaijani Laundromat” хэмээх мөнгө угаалтыг Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) байгууллага илрүүлсэн бөгөөд Эстонид үйл ажиллагаа явуулдаг Данийн Danske Bank ба Nordea банк оролцож 2012-2014 онд US$2.7 тэрбум долларыг Азербайжаны улс төрчид угаасан ба нийт дүн нь US$230 тэрбум ам доллар болжээ.

* Мөнгө угаалтаас сэргийлэх хариуцлага нь төрийн болон хувийн салбарт аль алинд нь хамаарах ба банкирууд, нягтлан бодогчид, хуульчид, цагдаа шүүх бүгд оролцон урьдчилан сэргийлэх ёстой.

* Financial Action Task Force (FATF) байгууллагын дүгнэлтээр мөнгө угаахаас сэргийлэх чиглэлээр арга хэмжээ авч буй орнууд үр дүнд хүрч байгаа бөгөөд Дани улсад харин энэ чиглэлийн стратеги сул байна.

* Tax Justice Network байгууллага Financial Secrecy Index гаргадаг бөгөөд улсуудыг оффшор данснуудын гүйлгээний цараа ба тоо хэмжээгээр нь үнэлдэг бөгөөд компаниуд орлогоо нуух хуулийн цоорхой ба гэрээний цоорхой байгаа эсэхэд үнэлгээ өгдөг.

* Энэхүү цоорхойнууд нь авлигач улс төрчдийг авлигын мөнгөө нуух боломж олгодог.

* Авлигын индекс өндөр оноотой орнуудад ч Хувийн салбар дахь авлига нь авлигажсан лобби хийгддэгээс шалтгаалж өндөр байдаг.

* Зарим орнууд лобби хийх эрх зүйн орчин бүрдээгүйгээс тухайлбал Данид US$3,100 доош хандив өгөгч нэрээ нууцлах эрхтэй байдаг нь гадаадаас хууль бус лобби ба авлига орж ирэх нөхцөл бүрдүүлдэг байна.

Хувийн компаниуд ба бизнэсийхэнд

* Хувийн компаниуд ба бизнэсийхэн Авлигын индексийг ашиглан бизнэсийн зах зээлдээ авлигын эрдсэлд орох эсэхээ хэмждэг. Авлигын индекс муу орнуудад бизнэс хийхдээ авлигаас сэргийлэх магадлан шалгалтаа сайжруулж авлигын эрсдлээс сэргийлэх ёстой.

* Авлигын индексийг гаргахдаа гадны хөрөнгө оруулагчдад зөвлөмж гаргах зорилго тавиагүй бөгөөд Авлигын индекс бага оронд хөрөнгө оруулалт хийж болно, гэхдээ авлигаас сэргийлэх, бизнесийн шударга байдлыг хангаж ажиллах ёстой. http://www.transparency.mn/content/18814.shtml?sel=2625&fbclid=IwAR1CSLe3w_BV4xjWxwyoiJvRSbZGdpI5ozLyikjeBvwRyuAHhQ5F1QlxZVI

* Тухайн улсын Авлигын түвшнээс үл хамааран хувийн хэвшлийхэн авлигаас сэргийлэх арга хэмжээг авдаг байх ёстой. Хуулийн эрсдлээс гадна мэдээлэл харилцааны компаниуд авлига өгч бизнэсийн нэр төрөө алдаж байна. Мөн цаашид бизнэст ашигтай гэрээ хийх эрхээ алдаж байна.

Монгол улсын мэдээллийн эх үүсвэр байгууллагууд

1.World Bank Country Policy and Institutional Assessment 2018- Дэлхийн банкны улс орнуудын Бодлого ба институцийн үнэлгээ

Авал зохих 100 онооноос Монгол Улсын авсан оноо 2018 онд

43 оноо авч өнгөрсөн жилээс буураагүй байна. (2017 онд 43 , 2016 онд 47, 2015 онд 47 ,)

• Тухайн улсыг үнэлэхдээ 16 шалгуураар үнэлэх ба эдийн засгийн менежмент, бүтцийн бодлого, нийгмийн бүх нийтийн оролцоог хангасан, тэгш хүртээмжтэй бодлого, төсвийн менежмент ба институтууд гэсэн 4 том бүлэг хувааж үнэлдэг: (1) Эдийн засгийн бодлого - Economic Management, (2) Structural Policies, (3) Policies for social inclusion and equity, (4) Public sector management and institutions

• Төрийн салбарын ил тод байдал, хариуцлага болон авлига гэсэн 3 хүрээнд хэмждэг.

• (Transparency, Accountability, and Corruption)

• Үүнд: (a). Гүйцэтгэх засаглалын хариуцлагатай байдал. Төрийн албан хаагчид гаргасан шийдвэртээ болон гүйцэтгэлдээ хариуцлага хүлээдэг эсэх; (accountability of the executive to oversight institutions and of public employees for their performance)

• (b). Төрийн бус байгууллага ба иргэний нийгэм төрийн үйл ажиллагааны талаарх мэдээллийг цаг хугацаанд нь авах боломжтой байдаг эсэх; (access of civil society to information on public affairs)

• (c). Төрийн үйл хэрэг хэсэг бүлэг хүмүүсийн далд ашиг сонирхолд автах; (state capture by narrow vested interests)

2. World Economic Forum Executive Opinion Survey 2018-Дэлхийн Эдийн Засгийн Форум, Гүйцэтгэх захирлуудын үзэл бодлын судалгаа

Авбал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2018 онд

31 оноо авч 1 оноогоор нэмэгдсэн байна. (2017 онд 30, 2016 онд 38, 2015 онд 42 ,)

• 2017 оны судалгаа нь 133орны 12,775 бизнесийн гүйцэтгэх удирдлагуудын саналыг тусгасан.

• Хамтрагч байгууллагаар тухайн улс орны хараат бус эдийн засгийн их сургууль, институцууд, бизнес сургуулиуд хамрагдсан.

• Судалгаанд оролцогчид тухайн орны бизнесийн орчинг үнэлсэн.

• Асуусан асуултууд:

1. Бизнес хийхийн тулд хахууль аль нөхцөлд өгдөг эсэх

• Импорт, экспорт хийхэд

• Төрийн үйлчилгээ (public utilities)

• Үйл ажиллагааны татвар

• Төрийн тендер, гэрээ, зөвшөөрөл авахад

• Шүүхийн шийдвэрт нөлөөлөх

2. Тухайн улсад төсвийн мөнгийг авлигын замаар хувь хүн, компанид шилжүүлж завшиж боломжтой эсэх

3.Global Insight Country Risk Ratings 2018- Глобал Инсайт Улс орнуудын эрсдлийн эрэмбэ

Абвал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2018 онд

47 оноо авч 12 оноогоор нэмэгдсэн байна. (2017 онд 35 ,2016 онд 47, 2015 онд 42,)

• 1950 онд байгуулагдсан компани бөгөөд 30 оронд 5100 ажилчинтай. Макро эдийн засгийн болон салбарын дүн шинжилгээг хийдэг. 1999 оноос 6 шалгуураар үнэлдэг.

• - улс төр,

• - эдийн засаг,

• - хууль,

• - татвар

• - аюулгүй байдал

• - тухайн орны авлигын индекс

• Тухайн оронд ажиллаж амьдарч буй мэргэжилтнүүдийг оролцуулан тухайн мэргэжилтнүүд салбар тус бүр дээрх үнэлгээг асуудал тус бүрээр үнэлдэг. Тухайлбал, гар цайлгахаас авахуулаад улс төрийн өндөр түвшний авлигын асуудлыг хүртэл хамруулан судалдаг.

• Авлигатай холбоотой үзүүлэлт нь:

• Тухайлбал, хувь хүн ба компани тухайн оронд бизнэс эрхлэхэд жижиг зөвшөөрлөөс авахуулаад томоохон гэрээ байгуулах хахууль өгөх шаардлага үүсдэг эсэх, энэ нь тухайн бизнэс эрхлэгчийг эрсдэлд оруулдаг эсэх г.м.

• Энэ нь тухайн компани тухайн улсад хөрөнгө оруулж, үйл ажиллагаа явуулснаар шүүхийн маргаанд орох, нэр хүндээ алдах зэрэг эрсдэлд оруулдаг.

4. Bertelsmann Foundation Transformation Index 2017-2018- Бэртслманн Фонд Улс орнуудын шилжилтийн индекс

Абвал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2018 онд

41 оноо авч өнгөрсөн жилтэй адил байна. (2017 онд 41 , 2016 онд 36, 2015 онд 36,)

1977 онд байгуулагдсан хараат бус байгууллага ба 129 орны Менежмент Индекс ба статус индексийг 17 шалгуурын 52 асуултаар үнэлдэг

Нэг улсад 2 мэргэжилтэн ажиллаж тухайн улсын шилжилтийн ба менежментийн үзүүлэлтийг бичмэл ба тоон хэлбэрээр гаргадаг. Шалгуурын оноог тухайн улсын ‘шинжээч’ гаргадаг, үүний дараа 2 дахь шинжээч дахин оноог дүгнэдэг.

Дараа нь бүсийн шинжээч баталгаажуулдаг.

Үнэлгээний асуултууд: (1-10 оноо)

- (1 оноо, хамгийн бага) Хууль зөрчиж авлигын хэрэгт холбогдсон төрийн албан хаагч ял шийтгэл хүлээдэггүй, олон нийт жигшдэггүй.

- (10 оноо, хамгийн их) Хууль зөрчиж авлигын хэрэгт холбогдсон төрийн албан хаагч хатуу ял шийтгэл хүлээж, олон нийт жигшдэг.

- (1 оноо, хамгийн бага) Засгийн газар авлигыг хянах чадваргүй, шударга байдал алдагдсан.

- (10 оноо, хамгийн их) Засгийн газар авлигыг хянах чадвартай, шударга байдлын үр дүнтэй механизм бүрдсэн.

5. IMD World Competitiveness Yearbook 2018- Дэлхийн өрсөлдөх чадварын судалгаа

Абвал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2018 онд

30 оноо авч 3 оноогоор буурсан байна. (2017 онд 33 ,2016 онд 35, 2015 онд 37,)

• IMD нь дэлхийд өндөрт бичигдэх Швейцарийн бизнэсийн сургууль бөгөөд эндээс эрхлэн жил бүр гаргадаг World Competitiveness Year book 2016 нь тухайн улсын өрсөлдөх чадварыг үнэлж үүндээ улс төр болон нийгмийн хүчин зүйлс нь бизнесийн өрсөлдөх чадварт хэрхэн нөлөөлж байгааг судалдаг.

• Судалгаанд 333 шалгуурыг ашигладаг ба Өрсөлдөх чадвар гэдэг бол тухайн улсын эдийн засгийн бодлого нь бизнэсийн хүрээнд тухайн орны компаниуд хэрхэн баялагийг бүтээн бий болгож улмаар тухайн улсын иргэдийн ирээдүй хэрхэн баталгаажиж байгааг хэмждэг.

• Тухайн оронд үйл ажиллагаа явуулж байгаа гадаадын болон дотоодын бизнесменүүдээс боловсруулсан асуумжийн дагуу судалгааг явуулдаг.

• 0 -100 гэсэн хэмжүүрээр тухайн орны авлигын түвшинг үнэлдэг.

6. World Justice Project Rule of Law Index Expert Survey 2017 – 2018-Дэлхийн шударга ёсны төсөл, Улс орнуудын хуулийн засаглалын индекс

Абвал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2018 онд

36 оноо өнгөрсөн жилээс буураагүй байна. (2017 онд 36,2016 онд 38, 2015 онд 35,)

Хуулийн засаглалын үзүүлэлт

World Justice Project нь ашгийн бус хараат бус байгууллага бөгөөд дэлхийн өнцөг булан бүрт хуулийн засаглалыг дэмжих зорилготой. Тухайн орон дахь хуулийн засаглалын байдлыг үнэлдэг.

Шалгуур: 53 асуулт 4 үндсэн бүлэгтэй:

- Төрийн албан хаагч гүйцэтгэх эрх мэдлийн хүрээнд албан тушаалаа хувийн ашиг сонирхолд ашигладаг эсэх;

- Цагдаа, цэргийн салбарт төрийн албан хаагч хувийн ашиг сонирхлоор шийдвэр гаргадаг эсэх;

- Хуулийг хэрэгжүүлэх, мөрдүүлэх төрийн албан хаагчид хувийн ашиг сонирхлын зорилгоор шийдвэр гаргадаг эсэх;

- Мэдээллийг олон нийт, хуульчид, судлаачдаас цуглуулдаг.

- 0-100 оноогоор үнэлдэг.

7. Political Economic Risk Consultancy – Asian Intelligence 2018- Улс орнуудын эрсдлийн гарын авлага

Абвал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2018 онд

32 оноо авч өнгөрсөн жилээс буураагүй байна. (2017 онд 32, 2016 онд 32, 2015 онд 31,)

• Тухайн орны стратегийн ач холбогдолтой бизнесийн мэдээлэл болон анализийг хөрөнгө оруулагч нарт хүргэдэг. Тухайлбал, оюуны өмч, оюуны өмчийн эрх ба эрсдэл, хүний нөөцийн чанар, улс төр нийгэм дэх авлига, бусад системийн давуу ба сул талыг хардаг.

• Улс төрийн систем дэх авлигыг үнэлэхдээ бизнэс эрхлэгчдээс элдэв төрлийн лиценз олгохдоо хахууль шаарддаг эсэх, авлигын бусад хэлбэрээр шаарддаг эсэх, мөн тухайн улсад улс төр нь бизнэсийн салбартай ямар нэг сэжигтэй хэлбэрээр холбоотой байдаг эсэх гэх мэт үнэлгээг хийдэг.

• Авлигын түвшинг 0-10 оноогоор үнэлж, тухайн оронд бизнес хийж байгаа гадаад ба дотоодын бизнесменүүдээс ярилцлага хийж цуглуулдаг.

8. Varieties of Democracy (V-Dem) 2018- Улс орнуудын ардчиллын хэмжүүр

Абвал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2018 онд

33 оноо авч 2 оноогоор буурсан байна. (2017 онд 35, 2016 онд 34, 2015 онд байхгүй,)

• Ардчиллыг хэмжих шинэ аргачлал бөгөөд зөвхөн сонгууль төдийгүй ардчиллын гол үзүүлэлт болох либераль, иргэдийн оролцоот, олонхийн сонголт, зөвшилцсөн, зарчимтай, жинхэнэ ардчиллын төлөөх зорилго тавьсан эсэхийг хэмжих баримтуудыг цуглуулдаг.

• Дэлхийн 50 гаруй орны судлаачдын баг судалгаанд оролцсон 170 орны 2500 судлаачидтай хамтран 16 сая мэдээлэл, тоо баримтыг боловсруулсан.

• Тухайн орны хууль тогтоох, хуулийг хэрэгжүүлэх мөрдүүлэх болон шүүх засаглал дахь авлигын асуудалд үнэлгээ өгч авлига хэрхэн хууль тогтоох ба хэрэгжүүлэх шатанд нөлөөлж байгааг оноогоор тооцож гаргадаг.

9. Economist Intelligence Unit Country Risk Service 2018- Улс орнуудын эдийн засгийн эрсдлийн судалгаа

Авбал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2018 онд

37 оноо авч өнгөрсөн жилээс буураагүй байна. (2017 онд 37 , 2016 онд 37, 2015 онд 38)

• Төсвийн захиран зарцуулалтын хувьд тодорхой дүрэм журам, хариуцлагын тогтолцоо байгаа эсэх;

• Төсвийн хөрөнгийг сайд албан тушаалтнууд хувийн эсвэл намын улс төрийн зориулалттайгаар хууль бусаар зарцуулдаг эсэх;

• Хариуцлага, хяналтгүй зарцуулах боломжтой төсвийн сангууд байдаг эсэх;

• Төсвийн хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулдаг эсэх;

• Засгийн газраас шалгуургүйгээр томилогддог төрийн болон нийтийн албан хаагчдын томилгоо байдаг эсэх;

• Төсвийн хөрөнгийн зарцуулалтад хяналт тавьдаг аудитын тогтолцоо байдаг эсэх, тийм бол улс төрөөс хараат бус байж чаддаг эсэх;

• Хараат бусаар ажиллаж эрх мэдлээ хэтрүүлсэн сайд, төрийн албан хаагчдыг шүүх тогтолцоо байгаа эсэх;

• Албан тушаалд дэвших, гэрээ хийхийн тулд авлигадах явдал байдаг эсэх.

Хараат бус аудит

212 ба 2017 онуудад Европын Холбооны Нэгдсэн Судалгааны төв ( European Comission Joint Research Center ) зүгээс Авлигын Индексийн тооцоолж буй аргачлалд аудит хийсэн бөгөөд энэхүү аргачлал нь агуулга ба статистик тооцоололын хувьд шаардлага хангаж байна.

Транспэрэнси Интернэшнл Монгол ТББ Байгууллагын зөвлөмж

Манай бүсийн орнуудын дундаж оноо 44 байгаа бөгөөд үүнтэй харьцуулахад хангалтгүй үзүүлэлт юм. 40 онооноос доош оноо авсан улсууд нь хагас ардчилалтай орнууд байгаа бөгөөд популизмд автсан, авлигатай тэмцэх ардчиллын гол институцууд болох шүүх, аудит, хэвлэл мэдээлэл, иргэний нийгэм, улс төрийн намууд нь суларсан нийтлэг зураглал харагдаж байна. Цаашид эдгээр орнууд хагас ардчилалаас дарангуйлалын нийгэмд шилжих эрсдэлтэй бөгөөд популизмаас зайлсхийж ардчиллын институцуудаа бэхжүүлэн авлигатай тэмцэн энэ эрдсдлээс сэргийлэх боломжтой.

Монгол Улсын хувьд хараат бус ажиллах ёстой төрийн институцууд болох аудит, шүүх, хууль хэрэгжүүлэх байгууллагууд нь хараат байдалд орсоноос авлига газар авч байгаа нь авлигын индексийн оноо хангалттай өсөхгүй байгаагын нэг шалтгаан болно.

Авлигын томоохон хэргүүд шийдэгдэхгүй замхарч, ял шийтгэлгүй өнгөрч, авлигын улмаас улсад учирсан хэдэн зуун тэрбум төгрөг хохиролууд эргэн төлөгдөхгүй байгаа нь нийгэмд авлигын эсрэг тэмцэлд иргэдийн итгэлийг алдахад хүргэж байна.

Үндсэн хуулийн 29 заалтад заасан УИХ гишүүдийн халдашгүй дархан байдал нь авлигын ял шийтгэлээс зугатах хэрэгсэл болж хувирсныг залруулах ёстой.Улс төрийн өндөр тушаалын албан хаагчид бүлэглэн авлигын хэрэг үйлдэх болж авлига нь гааль, татвар, мэргэжлийн хяналтын байгууллагад системийн шинж чанартай болж байна

Авлигын эрсдэлт байдал нь гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг цааш түлхэж дотоодын бизнесийн салбарт уналтыг бий болгож Монгол улсын өрсөлдөх чадвар буурч байна. Иймд бизнесийн салбарт чөлөөт өрсөлдөөнийг бий болгож худалдан авалтыг ил тод боловсронгуй болгох шаардлагатай.

Транспэрэнси Интернэшнл байгууллагын боловсруулсан төрийн өмчит компаниудын авлигаас сэргийлэх гарын авлагыг төрийн өмчит компаниудад нэвтрүүлэх шаардлагатай. Төсвийн зарцуулалтад хариуцлага ба ил тод байдлыг нэвтрүүлэх нь чухал.

Монгол улсын авлигын индексд нь хараат бус ажиллах ёстой төрийн институцууд болох аудит, шүүх, хууль тогтоох ба хэрэгжүүлэх байгууллагууд чухал нөлөөтэй.Авлигын хэргүүд мөрдөн шалгах, шүүхийг шатанд замхардаг боллоо. Олон улсын жишигээр Авлигын хэргийн дагнасан шүүхийг байгуулж Авлигын хэргийг шуурхай шударга шийддэг болох шаардлагатай.

Ази тивийн орнуудад Авлигтай тэмцэх газрууд бэхжин авлигыг буурууулах томоохон дэвшлүүдийг гаргасан бөгөөд Авлигатай Тэмцэх Газрыг сулруулах биш харин улам бэхжүүлэх замаар Авлигын эсрэг хууль эрх зүйн орчин боловсронгуй болгож шинээр батлагадсан Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлыг эрчимжүүлэн авлигын асуудлыг үндсээр нь устгаж нийгэмд, ард иргэдэд итгэлийг авчрах нь нь нэн чухал асуудал болж байгааг онцолж байна.

Төрийн албан хаагчдыг ур чадвар дээр суурилан томилж намын томилгоог зогсоох нь чухал байна.

Залуучуудын авлигын эсрэг оролцоог нэмэгдүүлэх ёстой.

Хэвлэл мэдээлэл ба иргэний нийгмийн авлигын эсрэг оролцоог нэмэгдүүүлж тэднийг улс төрчдийн хараат бус байдал ба дарамт шахалтаас хамгаалах нь чухал байна.

УИХ авлигын хэрэгт холбогдсон төрийн албан хаагч ял шийтгэл хүлээх ХАРИУЦЛАГЫН тогтолцоог бий богох тал дээр ТУУШТАЙ, ШИЙДЭМГИЙ үйлдэл хийх,

- Шүүх засаглалын БИЕ ДААСАН байдлыг хангах нь дээрх зорилгод хүрэх гол нөхцөл болохыг ойлгох,

- Улстөрийн намын засаглалыг цэвэршүүлэх, дотоод ардчилалыг хангах чиглэлээр УИХ ДОРВИТОЙ ажил хийх.

- Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг хийхдээ ардчилалд амжилттай шилжсэн шилжилтийг үргэлжүүлэн хадгалах.

- Эдийн засгийн өсөлт, улс төрийн институтэд итгэх итгэлийг сайжруулахад ШҮҮН ТАСЛАХ АЖИЛЛАГАА-ны чанарыг сайжруулах явдал чухал нөлөөтэй,

- хэвлэл мэдээлэл, иргэний нийгмийн байгууллагууд БИЕ ДААСАН шүүхтэй болоход зорьсон эрхзүйн шинэтгэлийг хийхийг ШААРДАХАД онцгой ач холбогдол өгч ажиллавал зохино.

- ОУ болон бүс нутгийн хэмжээнд Монгол Улс олон талт гадаад бодлогоо хадгалж, үргэлжүүлэн хөгжүүлэх нь зүйтэй.

Транспэрэнси интернэшнл монгол / 29/01/2019

"Монгол Улс дахь авлигын нөхцөл байдал: Судалгаа-шинжилгээ-анализ” онол, практикийн бага хурал боллоо

Мэдээ, мэдээлэл / admintaf / 05/12/2018

Авлигатай тэмцэх газар, Азийн сан хамтран “Монгол Улс дахь авлигын нөхцөл байдал: Судалгаа-шинжилгээ-анализ” онол, практикийн бага хурлыг эрдэмтэн, судлаачид, судалгааны байгууллагуудын дунд зохион байгууллаа. Бага хурлаар сүүлийн 10 гаруй жил хийгдэж байгаа АТГ, Азийн сан болон бусад байгууллагын авлигын талаарх судалгааны үр дүнг нэгтгэн хэлэлцэж авлига нэмэгдэж байна уу? Эсвэл буурч байна уу? Авлигын төсөөлөл ба бодит байдлын хооронд зөрүү бий юу? Авлигын судалгаануудын арга зүй зөв, бодитой байна уу? Зэрэг олон асуудлыг хөндөхийг хичээсэн.

Монгол Улс дахь авлигын ерөнхий нөхцөл байдал, иргэд олон нийтийн төсөөлөл, хандлага, шударга байдлын түвшин зэргийг тодорхойлох цөөнгүй судалгааг төрийн болон төрийн бус байгууллагууд явуулж байна. Тодруулбал, Авлигатай тэмцэх газар (АТГ) давтамжит 3 судалгааг 2007 оноос хойш, Азийн сан давтамжид 2 судалгааг 2006 оноос хойш явуулж байна. Мөн олон улсын хэмжээнд Транспаренси Интернэшнл байгууллага Монгол Улсын авлигын индексийг дэлхийн 200 гаруй улстай харьцуулан жил бүр гаргаж байна.

Бага хурлаар АТГ, Азийн сан болон бусад байгууллагаас сүүлийн 10 гаруй жилд зохион байгуулсан авлигын талаарх судалгааны арга зүй, аргачлал, үр дүнг нэгтгэн хэлэлцсэн.

АТГ-ын:

Улс төр, хууль хяналтын байгууллагын хүрээн дэх авлигын талаарх төсөөллийн судалгаа (2008 оноос хойш тасралтгүй жил бүр хийгдсэн)
Төрийн байгууллагын шударга байдлын үнэлгээ (2010 оноос хойш 2 жил тутамд хийгдсэн)
Авлигын индекс (2009 оноос хойш 2 жил тутамд хийгдсэн) Дээрх 2 судалгаа (Төрийн байгууллагын шударга байдлын үнэлгээ, Авлигын индекс) нэгтгэгдэж Шударга байдлын үнэлгээ нэртэйгээр 2015, 2016 онуудад хийгдсэн

Азийн сангийн:

Авлигын талаарх олон нийтийн ойлголт, мэдлэг тогтоох судалгаа (2006 оноос хойш тасралтгүй жил бүр хийгдсэн)
Бизнесийн орчин дахь авлигын талаарх ойлголт мэдлэг тогтоох судалгаа (2010 оноос хойш тасралтгүй жил бүр хийгдсэн)

Зургыг ikon.mn дэх хурлын талаарх нийтлэлээс авав.

Азийн сан Авлигатай тэмцэх газар / 05/12/2018

Авлигын талаарх олон нийтийн ойлголт мэдлэг тогтоох судалгаа 2018 хэвлэгдлээ

Мэдээ, мэдээлэл / admintaf / 14/09/2018

Азийн сан, Сант Марал сантай хамтран Авлигын Талаарх Олон Нийтийн Ойлголт Мэдлэг тогтоох SPEAK) 19 дэх удаагийн судалгааг нийслэл Улаанбаатар хот болон аймаг, сумдыг хамруулан үндэсний хэмжээнд хийж гүйцэтгэлээ. Судалгаагаар авлигын цар хүрээ, олон нийтийн ойлголт, төсөөлөл, тэдгээрт гарч буй өөрчлөлт, өрхийн түвшиний авлигын тохиолдол, төр засгаас авлигын эсрэг хэрэгжүүлж буй арга хэмжээний талаарх мэдээллийг цуглуулж, ил болгохыг зорьдог.

Энэхүү судалгааг Канадын Гадаад Хэргийн Яамны санхүүжилтээр Азийн сангийн хэрэгжүүлж буй Ардчилсаноролцоотойгоор Төрийн Албанд Сайн Засаглал, Ил тод Байдлыг Бэхжүүлэх нь төслийн (STEPS) хүрээнд явуулж байна.

Судалгааны тайланг үзэх

Азийн сан / 14/09/2018

Бизнесийн хөгжил ба ёс зүй хэлэлцүүлэг боллоо

Мэдээ, мэдээлэл / admintaf / 05/03/2018

Азийн сан, Улаанбаатарын Эдийн засгийн клубтэй хамтран 3 сарын 2-ны өдөр “Бизнесийн хөгжил ба ёс зүй” хэлэлцүүлгийг зохион байгууллаа. Арга хэмжээний үеэр Азийн сангийн “Бизнес эрхлэлтийн орчин дахь авлигын нөхцөл байдал 2017” судалгааны үр дүнг танилцуулж, хэлэлцүүлэгт оролцогчид ёс зүйтэй бизнесийн ач холбогдол, дэлхий нийтийн бизнесийн чиг хандлага, нийгмийн хариуцлага, бизнесийг өндөр ёс зүйтэй хийх боломжтой эсэх, авлига, хүнд суртал бүхий тогтолцооны эсрэг бизнесүүд юу хийж чадах талаар ярилцсан байна.

Азийн сан / 05/03/2018

2017 ОНЫ АВЛИГЫН ТӨСӨӨЛЛИЙН ИНДЕКСИЙГ ТАНИЛЦУУЛЛАА

Мэдээ, мэдээлэл / trans_2017 / 22/02/2018

2017 оны судалгаанд оролцсон улс орнуудын гуравны хоёроос илүү нь авлигын индекс оноо муу байна.

2017 оны Авлигын төсөөллийн индексийн дүнг дэлхий даяар 2018 оны 2-р сарын 22-нд үүсгэн байгууллагдсаныхаа 25 жилийн ойг тэмдэглэж буй Транспэрэнси Интернэшнл байгууллага зарлаж байна. Дэлхий нийтээр авлигатай тэмцсээр байгаа хэдий ч ихэнх улс орнуудын урагшлалт нь хэт удаан байна. Судалгаанаас харахад авлигатай тэмцэх үйл ажиллагаанд дийлэнх орнуудад сүүлийн зургаан жилд ахиц дэвшил гараагүй байна.

Судалгаанаас харахад хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдийн эрх чөлөө бага, төрийн бус байгууллагууд, иргэний нийгэм нь нь сул хамгаалалттай орнуудад авлигын түвшин өндөр буюу авлигын индексийн оноо бага байна.

Авлигын төсөөллийн индекс нь тухайн орны төрийн салбарын авлигыг дүгнэсэн экспертүүдийн үнэлгээнд үндэслэдэг. Авлигад өртсөн байдлыг 180 улсын түвшнийг жагсаан 100 хүртэлх оноогоор дүгнэдэг бөгөөд “100” оноо авбал авлигагүй гэж үздэг бол "0" оноо авбал өндөр авилгатай орны тоонд ордог. Энэ жил авлигын төсөөллийн индексээр 50-аас доош оноо авсан улс орнуудаас гуравны хоёроос дээш оноо авсан улсуудын дундаж оноо 43 байна.

Сүүлийн 6 жилийн турш Кот Ивуар, Сенегал, Их Британи зэрэг улсуудын авлигын төсөөллийн индексийн оноо сайжирсан бол Сири, Йемен, Австрали зэрэг хэд хэдэн улсууд буурчээ.

2017 оны хувьд өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад 81 улсын оноо нь сайжирсан боловч 62 улсын оноо буурч, авлигын төсөөллийн индексийг Шинэ Зеланд, Дани Улс 89, 88 оноогоор тэргүүлсэн бол Сири, Өмнөд Судан, Сомали зэрэг улсууд нь хамгийн бага буюу 14, 12, 9 оноогоор сүүлийн байрт жагслаа. Хамгийн сайн гүйцэтгэлтэй бүс нутаг болсон Баруун Европын орнууд нь дунджаар 66 оноотой бол хамгийн муу үзүүлэлттэй бүс нутагт Сахараас урагш Африк (дундаж оноо 32), Зүүн Европ, Төв Азийн улсууд (дундаж оноо 34) багтжээ. Аль ч улс авлигаас бүрэн ангид байх боломжгүй ч гэлээ, оноогоороо дээгүүр жагссан улсууд нь нээлттэй засаглал, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, иргэний эрх, эрх чөлөө, хараат бус шүүхийн тогтолцоогоороо дэлхийд тэргүүлдэг улсууд юм. Авлигын төсөөллийн индексээрээ доогуур жагссан улс орнууд нь авлигачид ял шийтгэлгүй өнгөрдөг, ядуу засаглалтай, сул дорой институцтай байдлаараа сул оноо авсан байна.

Авлигад автсан улсад долоо хоног тутам сэтгүүлчид амиа алддаг

Транспэрэнси Интернэшнл байгууллагын авлигын төсөөллийн индексийн үр дүнг цаашид авлигын түвшин, сэтгүүлзүйн эрх чөлөөг хамгаалах, иргэний нийгмийн оролцоог хамгаалах талаар судалж үзсэн байна. 2012 оноос хойш амь насаа алдсан сэтгүүлчид нь бүгд авлигад автсан авлигын индексийн оноо бага орнуудад амиа алдсан байна.

Транспэрэнси Интернэшнл байгууллагын гүйцэтгэх захирал Patricia Moreira өнөөдөр Берлин хотноо хэлэхдээ "Сэтгүүлч, сурвалжлагчид авлигын эсрэг дугарахдаа айдасгүй байх ёстой. Авлига өндөр орнуудад ихээхэн далайцтайгаар иргэний нийгэм, хэвлэл мэдээллийн салбарыг нухчин дарж байгаа бөгөөд бид иргэний нийгэм ба хэвлэл мэдээллийг хамгаалж, илүү өргөн далайцтайгаар авлигын эсрэг дуугарах ёстой" гэж онцоллоо.

Сэтгүүлчдийг хамгаалах комиссын дүн шинжилгээгээр өнгөрсөн зургаан жилийн хугацаанд дэлхий даяар амиа алдсан 10 сэтгүүлчийн 9 нь Авлигын төсөөллийн индексээр 45-аас бага оноо авсан улсуудад амиа алджээ. Энэ нь дунджаар долоо хоног тутам дор хаяж нэг сэтгүүлч авлига ихтэй улсад амь насаа алдаж байна гэсэн үг. Үүнээс гадна нас барсан таван сэтгүүлчийн нэг нь авлигын тухай сэдвийг хөндсөн байжээ. Харамсалтай нь уг хэргүүдийн ихэнх нь шүүх байгууллага илрүүлэн ял оноогоогүй байна.

Транспэрэнси Интернэшнл байгууллагын дэлхий даяар 100 гаруй салбартайгаа хамтран ажилладаг туршлага нь авлигал, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний хоорондын уялдаа холбоог баталгаажуулдаг. Жишээлбэл, энэ жилийн индексээр 37 оноо авсан Бразильд сүүлийн зургаан жилд 20 сэтгүүлч нас баржээ. Орон нутгийн засаг захиргааны авлига, мансууруулах бодистой холбоотой гэмт хэрэгт эрэн сурвалжлага хийж буй Бразилийн сэтгүүлчдийн амь нас өдөр тутам эрсдэлтэй учирч байна.

Авлига нь иргэний нийгмийн орон зайг багасгахад нөлөө үзүүлдэг

Транспэрэнси Интернэшнл байгууллага нь авлигын түвшин болон иргэний нийгмийн байгууллагуудын үйл ажиллагаа эрхлэх, төрийн бодлогод нөлөөлөх эрх чөлөөний харилцан хамаарлыг авч үзсэн. Дэлхийн шударга ёсны (World Justice Forum ) төслийн судалгаанаас үзэхэд иргэний эрх чөлөөн дээр бага оноо авсан улс орнууд авлигын түвшин хамгийн өндөр буюу авлигын индексийн оноо хамгийн бага байна.

Иргэнийн нийгмийн байгууллагуудыг боомилохын тулд "Татан буулгах кампанит ажил явуулах, дарамт шахалт үзүүлэх гэх мэт аргуудыг хэрэглэж байна. Мөн иргэний нийгмийн оролцоог хязгаарлах хуулиудыг батлан гаргаж байна.

Унгар Улсын авлигын төсөөллийн индекс нь өнгөрсөн зургаан жилийн хугацаанд 10 нэгжээр буурсан ба 2012 онд 55 байсан бол 2017 онд 45 болсон нь Зүүн Европын иргэний нийгмийн орон зайг багасгах оролдлого хийсний бодит жишээ билээ. Унгарт саяхан боловсруулсан хуулийн төсөл нь ТББ-уудыг хязгаарлаж, тэдний хандив санхүүжилт авах үйл ажиллагааг хазаарлах зорилготой юм. Энэ хуулийг Унгарын парламент батлах ёсгүй. Энэ нь олон иргэний нийгмийг сүйрэлд хүргэж, оролцоог нь хязгаарлах болно. Бид ийм үйл ажиллагаа явуулж буй засгийн газруудад, иргэний нийгмийн оролцоог нэмэгдүүлэхийг уриалж байна хэмээн Транспэрэнси Интернейшнл байгууллагын гүйцэтгэх захирал Patricia Moreira өнөөдөр Берлин хотноо мэдэгдлээ

Авлигын төсөөллийн индексийн тухай

Транспэрэнси Интэрнэшнл байгууллагаас 1995 оноос хойш гаргасан Авлигын төсөөллийн индекс нь төрийн салбарын авлигын дэлхийн тэргүүлэх үзүүлэлт юм. Энэхүү индекс нь дэлхийн өнцөг булан бүрээс авсан улс орнуудын авлигын харьцангуй түвшинг жил бүр гаргаж өгдөг. Дэлгэрэнгүй мэдээллийг www.transparency.org/research/cpi хаягаар орж үзнэ үү.

Авлигал, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, эв нэгдэл, эрх чөлөөний харилцан хамаарлыг харуулсан манай хамгийн сүүлийн үеийн дүн шинжилгээнд Сэтгүүлчдийг хамгаалах сэтгүүл, Хил хязгааргүй сурвалжлагч, Ардчиллын төслийн төрөл зүйл, Дэлхийн шударга ёсны төсөл зэргээс цуглуулсан статистик мэдээллийг ашигладаг. Эдгээр байгууллагуудад бид талархаж байна.

Авлигын индекс юуг хэмждэг вэ?

· Тухайн оронд төсвийн хөрөнгийг зориулалтын бусаар зарцуулж байгаа эсэх

· Төрийн албан хаагч албан тушаалаа урвуулан ашиглаж байгаа эсэх

· ЗГ авлигын эсрэг үр дүнтэйгээр тэмцэж, шударга байдлыг төрийн салбарт хэвшүүлж байгаа

· Зориудаар хүнд сурталыг бий болгож, авлигыг дэмжиж байгаа эсэх

· Төрийн албанд томилгоо хийхдээ ур чадварыг үнэлдэг , эсвэл танил талын томилгоо хийж байгаа эсэх

· Авлигын хэрэгт холбогдсон төрийн албан тушаалтанд хариуцлага тооцож байгаа эсэх

· Хөрөнгө орлогын мэдүүлэг авах, ашиг сонирхлыг зөрчлөөс сэргийлэх хангалттай эрхзүйн орчин байгаа эсэx

· Авлигыг мэдээлсэн шүгэл үлээгч, сэтгүүлч нарыг хамгаалсан хууль, эрхзүйн орчин байгаа эсэх

· Төрийн үйл ажиллагааны мэдээлэл иргэний нийгэм, хэвлэл мэдээлэлд нээлттэй байгаа эсэх

· Бизнес, улс төрийн бүлэглэлүүдийн далд ашиг сонирхол

Авлигын индекс юуг хэмждэггүй вэ?

· Авлигатай нүүр тулсан иргэдийн авлигын үзэл бодол

· Татвараас зайлсхийсэн эсэх

· Хууль бус санхүүгийн гүйлгээ

· Тухайн улсын авлигатай тэмцэх газрын үйл ажиллагааг хэмждэггүй

· Мөнгө угаах гэмт хэрэг

· Хувийн хэвшлийн хоорондын авлига

Авлигын төсөөллийн индекс 2017

Товч мэдээлэл

· Транспэрэнси Интернэшнл байгууллагаас авлигын төсөөллийн индексийг (CPI) гарган зарлаж эхэлсэний 25 жилийн ой тохиож байна. Дэлхий даяар авлигатай тэмцэж байгаа боловч дийлэнх орны хувьд удаашралтай байна.

· Авлигатай тэмцэх үйл хэрэгт цаг хугацаа шаардагддаг. Зарим улс орны хувьд сүүлийн 6 жилийн хугацаанд ямар ч ахиц дэвшил гаргасангүй.

· Авлигын төсөөллийн индексийн үзүүлэлтэнд хамрагдсан улс орнуудын гуравны хоёроос дээш улсууд 50-с доош оноо авч дунджаар 43 оноо авсан байна.

· Сүүлийн 6 жилийн хугацаанд, зарим улсын хувьд Авлигын төсөөллийн индексийн оноогоор Зааны Ясан Эрэг, Их Британи зэрэг орнуудын үзүүлэлт дээшилсэн бол зарим орны хувьд буурсан үзүүллэлттэй байна, жишээ нь Сири, Йемен,Австрали улсууд.

· Анхаарал татсан, түгшүүртэй нэгэн зүйл бол Авлигын индексийн дүн шинжилгээнээс харахад авлигын индекс бага орнуудад хэвлэлийн эрх чөлөөг хамгаалдаггүй, иргэний нийгмийн байгууллагуудын хамгаалалт сул байдаг байна.

Авлигын төсөөллийн индексийн онцлог

· Авлигын төсөөллийн индекс нь төрийн байгууллагуудын авлигын талаар дүн шинжилгээ хийж, 180 гаруй улс орон, нутаг дэвсгэрийг жагсаадаг бөгөөд бизнес эрхлэгчдээс 13 төрлийн судалгаа хийж, мэргэжлийн шинжээчид үнэлгээ хийж гаргадаг.

· Индексийг хэмжихдээ 0-c 100 оноогоор хэмжиж гаргана. Тоон үзүүлэлт өсөх тусах цэвэр авлигагүй улс байна. 0 оноо нь хамгийн их авлигалтай улс бөгөөд 100 оноо авсан улс нь маш цэвэр, авлигагүй улс байна.

· 2017 оны хувьд 81улс орны хувьд оноо нь сайжирсан боловч харьцуулахад 62 улс орны оны буурсан байна. Шинэ Зеланд болон Дани улсын хувьд 89, 88 оноо авч индексийг тэргүүлсэн бол Сири, Өмнөд Судан, Сомали улс хамгийн бага оноо буюу 14, 12, 9 оноо авсан.

Сэтгүүлчдийн эсрэг авлига ба хүчирхийлэл

· Бид энэ жил авлигатай холбоотой асуудлыг мэдээлэх олон нийтийн идэвхи зүтгэлтэн, сэтгүүлчид болон иргэний нийгмийн чадварыг гүнзгийрүүлэн судалсан. Иргэний нийгэм, хэвлэл мэдээлэл олон улсад хөгжин дэлгэрч буй орчин цагт энэ төрлийн шинэ судалгаа явуулах нь цаг үеэ олсон, оновчтой юм.

· Авлигын төсөөллийн индексийн судалгааны үзүүлэлтээр хэвлэлийн эрх чөлөөг хамгаалж, иргэний нийгэмтэй хэлэлцүүлэг явуулдаг улс орнуудад авлигын түвшин бага байдаг байна. Харин эсрэгээрээ, иргэд, хэвлэл мэдээллийн дуу хоолойг хязгаарладаг улс орнуудын индексийн судалгааны үзүүлэлт тааруу дүнтэй гарчээ.

· Хэвлэлийн эрх чөлөөг хязгаарладаг орнуудад сэтгүүлчид мэдээ дамжуулснаар өөрсдийнхөө амь насыг эрсдэлд оруулдаг юм байна. Тухайлбал, олон сэтгүүлчид эрэн сурвалжилж байхдаа амь насаа алджээ.

· Сэтгүүлчдийг хамгаалах холбооноос хийсэн судалгаанаас үзвэл өнгөрсөн 6 жилийн хугацаанд авлигын төсөөллийн индекс дээр 45-аас бага оноо авсан улс орнуудад дэлхий даяар амь насаа алдсан 10 сэтгүүлч тутмын 9-с илүү нь амь насаа алджээ. 2012 оноос хойш амь насаа алдсан сэтгүүлчид бүгд авлига ихтэй улс орнуудад амь насаа алдсан байна. Энэ нь дунджаар долоо хоног тутамд 1 сэтгүүлч авлига ихтэй улс оронд амиа алдаж байна гэсэн үг юм.

· Таван сэтгүүлчийн нэг нь авлигын талаарх түүхийг хөндөж амь насаа алдсан бөгөөд харамсалтай нь эдгээр хэргүүдийн дийлэнх тохиолдолд шүүх шударга ёсыг тогтоож гэмтэнгүүдэд ял оноосонгүй.

· Манай байгууллагын дэлхий даяарх 100 гаруй орон дахь салбаруудаас ирсэн мэдээлэл ч үүнийг давхар нотолж байна. Энэ жилийн индексээр 37 оноо авсан Бразил улс сүүлийн 6 жилийн хугацаанд 20 сэтгүүлч амь үрэгджээ. Орон нутгийн засаг захиргааны авлига, мансууруулах бодистой холбоотой гэмт хэрэгтэй тэмцэж буй тэдний амь нас өдөр бүр эрсдэлд учирч байна.

Авлига ба Иргэний нийгмийн орон зай

· Транспэрэнси Интернэшнл байгууллага нь авлигын түвшин, иргэний нийгмийн байгууллагуудын үйл ажиллагаа эрхлэх, төрийн бодлогод нөлөөлөх, эрх чөлөөний хоорондын уялдаа холбоог авч үздэг. Энэ үнэлгээ нь иргэний эрх чөлөөний төлөө бага оноо авсан ихэнх улс орнууд авлигын түвшин өндөр байна.

· Тухайлбал, Унгар Улс сүүлийн 6 жилийн хугацаанд10 оноогоор буурч, 2012 онд 55 оноо авч байсан бол 2017 онд 45 оноо авч авлигын үзүүлэлт өссөн нь Зүүн Европ дахь иргэний нийгмийн орон зайг хамгийн их түгшээх жишээ болоод байна. Унгарт саяхан боловсруулсан хуулийн төслийг парламент батлавал энэ хууль нь ТББ-уудыг хязгаарлаж, тэдний хандивтай холбоотой үйл ажиллагааг хүчингүй болгох аюулд хүргэж болзошгүй юм. Энэ нь хандивийн санхүүжилтийн бүтцэд суурилсан ТББ-уудыг гадуурхаж иргэний нийгмийн орон зайг хазаарлах нөлөөтэй.

· Авлигын индексээр 30 оноо авсан Украйн Улсад авлигалын эсрэг тэмцэж буй идэвхитнүүд, ТББ-ууд, сэтгүүлчдийн эсрэг халдлагад өртөж байна. Өнөөгийн байдлаар иргэний нийгмийн байгууллагууд өдөр тутмын үйл ажиллагаа явуулахад хүндрэлтэй болсон ба ихээхэн бэрхшээлтэй цахим мэдүүлгийн маягтуудыг бөглөхөд хүргэсэн. Энэхүү саад бэрхшээлийг зогсоохыг Украйны Засгийн газраас шаардаж байгаа бөгөөд уриалж байгаа засгийн газраас нь гаргасан амлалтууд байгаа хэдий ч эдгээр бэрхшээлүүд нь байсаар байна.

· Эсрэгээрээ,Зааны Ясан Эрэг улс нь авлигын эсрэг тэмцэлд ихээхэн дэвшил гаргасан бөгөөд Авлигын төсөөллийн индекс (CPI) үзүүлэлт дээр сүүлийн 4 жилд 9 оноо нэмж авч чаджээ. 2013 оноос 2017 оны хооронд 27 онооноос 36 оноо авч өссөн үзүүлэлттэй байна. Мөн энэ хугацаанд 3 оноог иргэний нийгмийн оролцоо ба хэвлэлийн эрх чөлөөг нэмэгдүүлснээр авсан байна.

Авлигад иргэний эрх чөлөө яаж нөлөөлж байна

· Тухайн орны иргэний нийгмийн эрх чөлөө ба авлигын түвшин хоорондоо шууд хамааралтай бөгөөд дэлхийн олон оронд тулгамдсан асуудал хэвээрээ байна.

· Сэтгүүлчид эрэн сурвалжлах явцдаа амиа алдаж байгаа бол иргэний идэвхитнүүд авлигын эсрэг дугарахаас эмээж байна. Эрх мэдэлтнүүд ял шийтгэл хүлээхгүйгээр авлигыг өөгшүүлж, хүчирхийллээ үргэлжлүүлсээр байна.

· Авлигын түвшин өндөр орнуудад эрх баригчид авлигын эсрэг дугарч буй бүхнийг нухчин дарж, иргэдийн нийгмийн асуудлыг шийдэх ёстой төсвийн хөрөнгийг завшсаар байна.

Зөвлөмж

· Төр, Засаг болон бизнесийн салбарынхан чөлөөтэй ярих, бие даасан хэвлэл мэдээлэл, улс төрийн үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх мөн иргэний нийгмийг оролцуулах зэргээр зайлшгүй дэмжих үүрэгтэй.

· Иргэний нийгмийн зүгээс шийдвэр гаргагчид болон засгийн газруудтай үргэлжлүүлэн хамтран ажиллаж тэдний хариуцлагыг өндөржүүлэх ёстой. Иргэний нийгмийн орон зай сул, иргэдийн оролцоо сул, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөг хязгаарласан улс орнуудад авлигын эсрэг тэмцэх боломжгүй байдаг.

· Улс орнууд НҮБ-ын тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг ханган ажиллахдаа зорилт тус бүр дээр авлигын асуудлыг онцлох ёстой. Мөн 2030 онд Тогтвортой Хөгжлийн Зорилтыг биелүүлэхдээ авлигыг бууруулах зорилгоор илүү их арга хэмжээ авч ажиллах шаардлагатай.

· Авлигыг бууруулж чадсан орнууд тухайлбал Их 20 болон ЭЗХАХБ(OECD), НҮБ нь улс орнууд иргэний нийгэм, хэвлэл мэдээллийн байгууллагыг илүү нээлттэй, чөлөөтэй байлгахад туслах чиглүүлэх хэрэгтэй.

· Авлигын индексээр тэргүүлэгч авлигыг бууруулж чадсан орнууд нь авлига өндөр орнуудаас авлига нэвтрэхийг зогсоохын тулд орж ирж буй хөрөнгийн эх үүсвэрийг хянадаг байх ёстой. Түүнчлэн авлигын индекс оноо өндөр орнууд авлига индексийн оноо бага, авлига ихтэй орнуудад авлигын эсрэг тэмцэхэд нь техниийн болон санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх ёстой.

Авлигын индекс ба Монгол Улс

Энэхүү Авлигын индекс бол Монгол улсын хууль тогтоох байгууллага, гүйцэтгэх засаглал ба шүүх засаглалыг дэлхийн экспертүүдийн үнэлсэн үнэлгээ юм.

Монгол улсын мэдээллийн эх үүсвэр байгууллагууд

1.World Bank Country Policy and Institutional Assessment 2017- Дэлхийн банкны улс орнуудын Бодлого ба институцийн үнэлгээ

Авбал зохих 100 онооноос Монгол Улсын авсан оноо 2017 онд

43 оноо авч 4 оноогоор буурсан (2016 онд 47, 2015 онд 47 )

Тухайн улсыг үнэлэхдээ 16 шалгуураар үнэлэх ба эдийн засгийн менежмент, бүтцийн бодлого, нийгмийн бүх нийтийн оролцоог хангасан, тэгш хүртээмжтэй бодлого, төсвийн менежмент ба институтууд гэсэн 4 том бүлэг хувааж үнэлдэг: (1) Эдийн засгийн бодлого - Economic Management, (2) Structural Policies, (3) Policies for social inclusion and equity, (4) Public sector management and institutions

Төрийн салбарын ил тод байдал, хариуцлага болон авлига гэсэн 3 хүрээнд хэмждэг.

(Transparency, Accountability, and Corruption)

Үүнд: (a). Гүйцэтгэх засаглалын хариуцлагатай байдал. Төрийн албан хаагчид гаргасан шийдвэртэй болон гүйцэтгэлдээ хариуцлага хүлээдэг эсэх; (accountability of the executive to oversight institutions and of public employees for their performance)

(b). Төрийн бус байгууллага ба иргэний нийгэм төрийн үйл ажиллагааны талаарх мэдээллийг цаг хугацаанд нь авах боломжтой байдаг эсэх; (access of civil society to information on public affairs)

(c). Төрийн үйл хэрэг хэсэг бүлэг хүмүүсийн далд ашиг сонирхолд автах; (state capture by narrow vested interests)

Зөвлөмж - 43 оноо авч 4 оноогоор буурсан нь шийдвэр гаргагч нарт хариуцлагын тогтолцоог сайжруулах шаардлагатайг харуулж байна.

2. World Economic Forum Executive Opinion Survey 2017-Дэлхийн Эдийн Засгийн Форум, Гүйцэтгэх захирлуудын үзэл бодлын судалгаа

Авбал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2017 онд

30 оноо авч 8 оноогоор буурсан (2016 онд 38, 2015 онд 42 )

2017 оны судалгаа нь 133орны 12,775 бизнесийн гүйцэтгэх удирдлагуудын саналыг тусгасан.

Хамтрагч байгууллагаар тухайн улс орны хараат бус эдийн засгийн их сургууль, институцууд, бизнес сургуулиуд хамрагдсан.

Судалгаанд оролцогчид тухайн орны бизнесийн орчинг үнэлсэн.

Асуусан асуултууд:

1. Бизнес хийхийн тулд хахууль аль нөхцөлд өгдөг эсэх

Импорт, экспорт хийхэд

Төрийн үйлчилгээ (public utilities)

Үйл ажиллагааны татвар

Төрийн тендер, гэрээ, зөвшөөрөл авахад

Шүүхийн шийдвэрт нөлөөлөх

2. Тухайн улсад төсвийн мөнгийг авлигын замаар хувь хүн, компанид шилжүүлж завших боломжтой эсэх

Зөвлөмж - 30 оноо авч 8 оноогоор буурсан нь бизнэсийн орчин дахь авлигын эрсдлийг бууруулах шаардлагатайг харуулж байна.

3.Global Insight Country Risk Ratings 2016- Глобал Инсайт Улс орнуудын эрсдлийн эрэмбэ

Абвал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2017 онд

35 оноо авч 12 оноогоор буурсан (2016 онд 47, 2015 онд 42 )

1950 онд байгуулагдсан компани бөгөөд 30 оронд 5100 ажилчинтай. Макро эдийн засгийн болон салбарын дүн шинжилгээг хийдэг. 1999 оноос 6 шалгуураар үнэлдэг.

- улс төр,

- эдийн засаг,

- хууль,

- татвар

- аюулгүй байдал

- тухайн орны авлигын индекс

Тухайн оронд ажиллаж амьдарч буй мэргэжилтнүүдийг оролцуулан тухайн мэргэжилтнүүд салбар тус бүр дээрх үнэлгээг асуудал тус бүрээр үнэлдэг. Тухайлбал, гар цайлгахаас авахуулаад улс төрийн өндөр түвшний авлигын асуудлыг хүртэл хамруулан судалдаг.

Авлигатай холбоотой үзүүлэлт нь:

Тухайлбал, хувь хүн ба компани тухайн оронд бизнэс эрхлэхэд жижиг зөвшөөрлөөс авахуулаад томоохон гэрээ байгуулах хахууль өгөх шаардлага үүсдэг эсэх, энэ нь тухайн бизнес эрхлэгчийг эрсдэлд оруулдаг эсэх г.м.

Энэ нь тухайн компани тухайн улсад хөрөнгө оруулж, үйл ажиллагаа явуулснаар шүүхийн маргаанд орох, нэр хүндээ алдах зэрэг эрсдэлд оруулдаг.

Зөвлөмж - 35 оноо авч 12 оноогоор буурсан нь төрийн байгууллагууд бизнес эрхлэгчдэд зохиомол бэрхшээл учруулж авлигын орчинг бий болгохыг бууруулах шаардлагатай.

4. Bertelsmann Foundation Transformation Index 2017-2018 Бэртслманн Фонд Улс орнуудын шилжилтийн индекс

Абвал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2017 онд

41 оноо авч 5 оноогоор өссөн (2016 онд 36, 2015 онд 36 )

Дараа нь бүсийн шинжээч баталгаажуулдаг.

Үнэлгээний асуултууд: (1-10 оноо)

- (1 оноо, хамгийн бага) Засгийн газар авлигыг хянах чадваргүй, шударга байдал алдагдсан.

- (10 оноо, хамгийн их) Засгийн газар авлигыг хянах чадвартай, шударга байдлын үр дүнтэй механизм бүрдсэн.

Зөвлөмж - 41 оноо авч 5 оноогоор өссөн нь АТГ 2016-2017 онуудад шалгасан болон шийдвэрлэсэн авлигын хэргүүд өсч засгийн газарт авлигатай тэмцэх улс төрийн хүсэл эрмэлзлэл бий болсныг илэрхийлсэн эерэг үзүүлэлт боллоо. Цаашид АТГазрыг бүх талаар улам бэхжүүлэх шаардлагатай. Засгийн газар авлигын эсрэг үйл ажиллагаагаа улам эрчимжүүлэх ёстой.

5. IMD World Competitiveness Yearbook 2017- Дэлхийн өрсөлдөх чадварын судалгаа

Авбал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2017 онд

33 оноо авч 2 оноогоор буурсан (2016 онд 35, 2015 онд 37 )

IMD нь дэлхийд өндөрт бичигдэх Швейцарийн бизнесийн сургууль бөгөөд эндээс эрхлэн жил бүр гаргадаг World Competitiveness Year book 2016 нь тухайн улсын өрсөлдөх чадварыг үнэлж үүндээ улс төр болон нийгмийн хүчин зүйлс нь бизнесийн өрсөлдөх чадварт хэрхэн нөлөөлж байгааг судалдаг.

Судалгаанд 333 шалгуурыг ашигладаг ба Өрсөлдөх чадвар гэдэг бол тухайн улсын эдийн засгийн бодлого нь бизнесийн хүрээнд тухайн орны компаниуд хэрхэн баялгийг бүтээн бий болгож улмаар тухайн улсын иргэдийн ирээдүй хэрхэн баталгаажиж байгааг хэмждэг.

Тухайн оронд үйл ажиллагаа явуулж байгаа гадаадын болон дотоодын бизнесменүүдээс боловсруулсан асуумжийн дагуу судалгааг явуулдаг.

0 -100 гэсэн хэмжүүрээр тухайн орны авлигын түвшинг үнэлдэг.

Зөвлөмж - 33 оноо авч 2 оноогоор буурсан нь баялгийг бүтээгч компаниудыг дэмжих чөлөөт өрсөлдөөнийг бий болгож бизнесийн орчинг сайжруулах шаардлагатайг харуулж байна.

6. World Justice Project Rule of Law Index Expert Survey 2017 – 2018-Дэлхийн шударга ёсны төсөл, Улс орнуудын хуулийн засаглалын индекс

Абвал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2017 онд

36 оноо 2 оноогоор буурсан (2016 онд 38, 2015 онд 35)

Хуулийн засаглалын үзүүлэлт

World Justice Project нь ашгийн бус хараат бус байгууллаг бөгөөд дэлхийн өнцөг булан бүрт хуулийн засаглалыг дэмжих зорилготой. Тухайн орон дахь хуулийн засаглалын байдлыг үнэлдэг.

Шалгуур: 53 асуулт 4 үндсэн бүлэгтэй:

- Төрийн албан хаагч гүйцэтгэх эрх мэдлийн хүрээнд албан тушаалаа хувийн ашиг сонирхолд ашигладаг эсэх;

- Цагдаа, цэргийн салбарт төрийн албан хаагч хувийн ашиг сонирхлоор шийдвэр гаргадаг эсэх;

- Мэдээллийг олон нийт, хуульчид, судлаачдаас цуглуулдаг.

- 0-100 оноогоор үнэлдэг.

Зөвлөмж -36 оноо авч 2 оноогоор буурсан нь хуулийн засаглалд дахь шударга байдлын үнэлгээ юм. Улс төрчдийн нөлөө ба авлигын эрсдэл прокурор болон шүүгч нарын шийдвэрт нөлөөлж байгаа нь оноо буурахад нөлөөлсөн байх талтай. Хуулийн засаглалын хараат бус байдлыг бэхжүүлэх шаардлагатай байна.

7. Political Economic Risk Consultancy – Asian Intelligence 2017- Улс орнуудын эрсдлийн гарын авлага

Абвал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2017 онд

32 оноо авч оноо өөрчлөгдөөгүй (2016 онд 32, 2015 онд 31)

Тухайн орны стратегийн ач холбогдолтой бизнесийн мэдээлэл болон анализийг хөрөнгө оруулагч нарт хүргэдэг. Тухайлбал, оюуны өмч, оюуны өмчийн эрх ба эрсдэл, хүний нөөцийн чанар, улс төр нийгэм дэх авлига, бусад системийн давуу ба сул талыг хардаг.

Улс төрийн систем дэх авлигыг үнэлэхдээ бизнэс эрхлэгчдээс элдэв төрлийн лиценз олгохдоо хахууль шаарддаг эсэх, авлигын бусад хэлбэрээр шаарддаг эсэх, мөн тухайн улсад улс төр нь бизнэсийн салбартай ямар нэг сэжигтэй хэлбэрээр холбоотой байдаг эсэх гэх мэт үнэлгээг хийдэг.

Авлигын түвшинг 0-10 оноогоор үнэлж, тухайн оронд бизнес хийж байгаа гадаад ба дотоодын бизнесменүүдээс ярилцлага хийж цуглуулдаг.

Зөвлөмж - 32 оноо авч оноо өөрчлөгдөөгүй боловч улс төрийн намуудын авлига, санхүүжилт, улс төр бизнесийн бүлэглэлээс бүрдсэн авлигажсан капитализм ( crony capitalism ) тогтолцоог устгах шаардлагатайг харуулж байна.

8. Varieties of Democracy (V-Dem) 2017- Улс орнуудын ардчиллын хэмжүүр

Абвал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2017 онд

35 оноо авч 1 оноогоор дээшилсэн (2016 онд 34, 2015 онд байхгүй)

Ардчиллыг хэмжих шинэ аргачлал бөгөөд зөвхөн сонгууль төдийгүй ардчиллын гол үзүүлэлт болох либераль, иргэдийн оролцоот, олонхийн сонголт, зөвшилцсөн, зарчимтай, жинхэнэ ардчиллын төлөөх зорилго тавьсан эсэхийг хэмжих баримтуудыг цуглуулдаг.

Дэлхийн 50 гаруй орны судлаачдын баг судалгаанд оролцсон 170 орны 2500 судлаачидтай хамтран 16 сая мэдээлэл, тоо баримтыг боловсруулсан.

Тухайн орны хууль тогтоох, хуулийг хэрэгжүүлэх мөрдүүлэх болон шүүх засаглал дахь авлигын асуудалд үнэлгээ өгч авлига хэрхэн хууль тогтоох ба хэрэгжүүлэх шатанд нөлөөлж байгааг оноогоор тооцож гаргадаг.

Зөвлөмж 35 оноо авч 1 оноогоор дээшилсэн ба иргэдийн оролцоо хяналттай ардчиллын тогтолцоог бэхжүүлсэнээр оноо өсөх боломжтой.

9. Economist Intelligence Unit Country Risk Service 2017- Улс орнуудын эдийн засгийн эрсдлийн судалгаа

Авбал зохих 100 онооноос Монгол улсын авсан оноо 2017 онд

37 оноо авсан оноо хэвээр (2016 онд 37, 2015 онд 38 )

Төсвийн захиран зарцуулалтын хувьд тодорхой дүрэм журам, хариуцлагын тогтолцоо байгаа эсэх;

Төсвийн хөрөнгийг сайд албан тушаалтнууд хувийн эсвэл намын улс төрийн зориулалттайгаар хууль бусаар зарцуулдаг эсэх;

Хариуцлага, хяналтгүй зарцуулах боломжтой төсвийн сангууд байдаг эсэх;

Төсвийн хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулдаг эсэх;

Засгийн газраас шалгуургүйгээр томилогддог төрийн болон нийтийн албан хаагчдын томилгоо байдаг эсэх;

Төсвийн хөрөнгийн зарцуулалтанд хяналт тавьдаг аудитын тогтолцоо байдаг эсэх, тийм бол улс төрөөс хараат бус байж чаддаг эсэх;

Хараат бусаар ажиллаж эрх мэдлээ хэтрүүлсэн сайд, төрийн албан хаагчдыг шүүх тогтолцоо байгаа эсэх;

Албан тушаалд дэвших, гэрээ хийхийн тулд авлигадах явдал байдаг эсэх.

Зөвлөмж - 37 оноо авсан оноо хэвээрээ ба төсвийн зарцуулалтыг ил тод хариуцлагатай болгож төрийн албаны томилгоог ур чадвар мерит зарчмаар явуулсанаар оноо нэмэгдүүлэх боломжтой.

Транспэрэнси Интернэшнл Байгууллагын зөвлөмж

Монгол Улсын хувьд Авлигын индекс 2012 онд 36 оноотой, 2013 онд 38 оноотой, 2014 онд 39 оноотой , 2015 онд 39 оноотой 72 байранд, 2016 онд 38 оноотой 87 байранд, 2017 онд 36 оноотой 103 байранд орсон байна.Сүүлийн 5 жилийн үзүүлэлт зогсонги байдалд байгаа нь авлигын эсрэг чиглэлд хууль эрх зүйн томоохон өөрчлөлт хийхгүй байгаатай холбоотой байна.

1.World Bank Country Policy and Institutional Assessment 2017 - Дэлхийн банкны улс орнуудын Бодлого ба институцийн үнэлгээгээр 43 оноо авч өмнөхөөс оныхоос 4 оноогоор буурсан нь шийдвэр гаргагчдын хариуцлагын тогтолцоог сайжруулах шаардлагатай байгааг харуулж байна.

2. World Economic Forum Executive Opinion Survey 2017 - Дэлхийн Эдийн Засгийн Форум, Гүйцэтгэх захирлуудын үзэл бодлын судалгаагаар 30 оноо авч өмнөх үеэс мөн 8 оноо буурсан нь бизнэсийн орчин дахь авлигын эрсдэл өндөр байгааг энэ чиглэлд дэвшил гаргах ёстой.

3. Global Insight Country Risk Ratings 2016 - Глобал Инсайт Улс орнуудын эрсдлийн эрэмбэ судалгааны дүнгээр 35 оноо авч өмнөхөөс 12 оноогоор буурсан нь төрийн байгууллагууд бизнэс эрхлэгчдийн үйл ажиллагаанд зохиомол бэрхшээл, саад тотгор учруулж, улмаар авлигын шалтгаан нөхцлийг үүсгэж байгааг анхааралдаа авч, бизнесийн үйл ажиллагаанд элдэв саад тотгор, чирэгдэл хүнд суртлыг бууруулах шаардлагатай юм.

4. Bertelsmann Foundation Transformation Index 2017-2018 - Бэртслманн Фонд Улс орнуудын шилжилтийн индексээс 41 оноо авсан нь өмнөхөөс 5 оноогоор өссөн үзүүлэлт бөгөөд энэ нь АТГ 2016-2017 онуудад шалгасан болон шийдвэрлэсэн авлигын хэргүүдийн тоо өсч засгийн газарт авлигатай тэмцэх улс төрийн хүсэл эрмэлзлэл бий болсныг илэрхийлж байна. Азийн орнуудад авлигатай тэмцэхэд дэвшил гаргасан нэг гол хүчин зүйл нь авлигатай тэмцэх байгууллагаа бэхжүүлэх ирсэн явдал юм. Монгол Улсын хувьд сүүлийн жилүүдэд АТГ-ын байр суурийг ганхуулж, хууль зүйн орчныг сулруулахыг оролдох явдал ажиглагдах болсон ба харин ч эсрэгээр нь Авлигатай тэмцэх байгууллагыг бэхжүүлж, Авлигын эсрэг хууль зүйн орчинг боловсронгуй болгон, Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлыг эрчимжүүлэн авлигын уг үндсээр нь устгаж, иргэдийн итгэлийг нэмэгдүүлэх нь нэн чухал болохыг онцолж байна.

5. IMD World Competitiveness Yearbook 2017- Дэлхийн өрсөлдөх чадварын судалгаагаар 33 оноо авч, өмнөхөөс 2 оноогоор буурсан нь баялаг бүтээгч компаниудыг дэмжих чөлөөт өрсөлдөөнийг бий болгож бизнэсийн орчинг сайжруулах шаардлагатай байгааг харуулж байна. Төрийн бодлого үйл ажиллагаа тогтворгүй байсны улмаас гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг цааш түлхэж, дотоодын бизнесийн салбарт сөргөөр нөлөөлж Монгол Улсын өрсөлдөх чадварыг бууруулж, авлигын эрсдэлтэй нөхцөл байдлыг бий болгож байна. Иймд бизнесийн салбарт чөлөөт өрсөлдөөнийг дэмжих, худалдан авалтын үйл ажиллагаанд ил тод болон үр ашигийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай юм.

Транспэрэнси Интернэшнл байгууллагын боловсруулсан төрийн өмчит компаниудын авлигаас сэргийлэх гарын авлагыг төрийн өмчит компаниудад нэвтрүүлж, авлигаас урьдчилан сэргийлэх ажлыг эрчимжүүлэх шаардлагатай.

6. World Justice Project Rule of Law Index Expert Survey 2017–2018 - Дэлхийн шударга ёсны төсөл, Улс орнуудын хуулийн засаглалын индекс 2 оноогоор буурч, 36 оноо авсан нь хуулийн засаглалд дахь шударга байдлын үнэлгээ буурсныг харуулж байна. Улс төрчдийн нөлөө ба авлигын эрсдэл прокурор болон шүүгч нарын шийдвэрт нөлөөлж байгаа нь оноо буурахад нөлөөлсөн байх талтай. Шүүх эрх мэдэл, хууль сахиулах байгууллагын хараат бус байдлыг бэхжүүлэхэд онцгойлон анхаарах шаардлагатай байна.

7. Political Economic Risk Consultancy – Asian Intelligence 2017- Улс орнуудын эрсдлийн гарын авлага судалгааны дүнгээр 32 оноо авсан нь өмнөх онынхоос оноо өөрчлөгдөөгүй боловч улс төрийн намуудын авлига, санхүүжилт, улс төр бизнесийн бүлэглэлээс бүрдсэн авлигажсан капитализм (crony capitalism) тогтолцоог устгах шаардлагатай байгааг харуулж байна.

8. Varieties of Democracy (V-Dem) 2017- Улс орнуудын ардчиллын хэмжүүр судалгаагаар 35 оноо авч өмнөх оноос 1 оноогоор ахисан нь иргэдийн оролцоо, хяналттай ардчиллын тогтолцоог бэхжүүлсэнээр оноог өсгөх боломжтойг харуулж байна.

9. Economist Intelligence Unit Country Risk Service 2017- Улс орнуудын эдийн засгийн эрсдлийн судалгаагаар 37 оноо авсан бөгөөд өмнөх судлагааны оноо хэвээрээ ба төсвийн зарцуулалтыг үр ашигтай, ил тод хариуцлагатай болгох, төрийн албаны томилгоог ур чадвар мерит зарчмаар явуулсан явуулж хэвшсэн тохиолдолд судалгааны оноог нэмэгдүүлэх боломжтой.

Ерөнхий зөвлөмж

1.Хууль тогтоох засаглал

Монгол Улсын авлигын төсөөллийн индекс буурахад нөлөөлсөн бас нэг шалтгаан нь хараат бус ажиллах ёстой төрийн институцууд болох аудит, шүүхийн байгууллагуудын хараат бус байдал суларч байгаа нь сөргөөр нөлөөлж нөлөөлж байна. Авлигын томоохон хэргүүдийн шийдвэрлэлт удааширч, ял шийтгэлгүй өнгөрөх, авлигын улмаас улсад учирсан хохирол эргэн төлөгдөхгүй байгаа нь нийгэмд авлигын эсрэг тэмцэлд иргэдийн итгэлийг сулрахад хүргэж байна. Хууль тогтоох байгууллага нь улс төр бизнесийн бүлэглэлээс бүрдсэн авлигажсан капитализм ( crony capitalism ) бүлэглэлийн нөлөөнөөс ангид байх ёстой. Шүгэл үлээгч нарыг хамгаалах хуулийг батлах ёстой. Хэвлэл мэдээлэл ба иргэний нийгмийг улс төрчдийн нөлөөлөл, дарамт шахалтаас ангид байлгах, хамгаалах тогтолцоог бүрдүүлэх, Монгол Улсын ардчиллыг сонгуулийн ардчиллаас сонгуулийн дараахь иргэдийн оролцоо, хяналт зөвшилцөлийн ардчилал болгон төлөвшүүлэхэд шаардлагтатай хууль зүйн орчинг бүрдүүлэх нь зүйтэй.Улс төрийн намуудын ба санхүүжилт хууль сул байгаа нь авлигын нэг гол шалтгаан болж байна. Дээр дурдсан асуудал тус бүр дээр шаардлагатай хууль зүйн орчинг боловсронгуй болгох хуулиудыг батлан гаргах шаардлагатайг онцлон тэмдэглэж байна.

2.Гүйцэтгэх засаглал

Төсвийн зарцуулалтад хариуцлага ба ил тод, үр ашигтай байдлыг нэмэгдүүлэх нь нэн чухал байна. Төрийн албан хаагчдыг ур чадварт суурилан томилж, улс төрийн томилгоо, нөлөөллийг таслан зогсоох шаардлагатай байна. АТГ-ын байр суурийг ганхуулж, хууль зүйн орчныг сулруулахыг оролдох явдал ажиглагдах болсон ба харин ч эсрэгээр нь Авлигатай тэмцэх байгууллагыг бэхжүүлж Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлыг улам эрчимжүүлэх шаардлагатай.

3. Шүүх Засаглал

Дэлхийн Шударга Байдлын Төслийн үнэлгээнд дурдагдсан Шүүгч ба Прокуроруудын хараат бус байдлыг бэхжүүлэх шаардлагтай байгааг онцолж байна.

4.Иргэний нийгэм

Залуус болон иргэдийн авлигын эсрэг оролцоог нэмэгдүүлэх, технологийн дэвшилийг ашиглах явдлыг нэмэгдүүлэх нь чухал байна. Хэвлэл мэдээлэл ба иргэний нийгмийн авлигын эсрэг оролцоог нэмэгдэх ёстой, Шийдвэр гаргагч нарт тавих иргэдийн эгэх хариуцлагын тогтолцоог бүрдүүлэхэд иргэн бүр идэвхтэй оролцож шаардлагтай үед холбогдох байгууллагт мэдээлэх ёстой.

Транспэрэнси интернэшнл монгол / 22/02/2018

Авлигын төсөөллийн индексээр Монгол улс 103-р байрт эрэмблэгдлээ

Мэдээ, мэдээлэл / trans_2017 / 21/02/2018

Өнөөдөр олон улсын "Транспаренси Интернэшнл" байгууллагаас 2017 оны "Авлигын төсөөллийн индекс"-ийг зарлалаа. Монгол Улс 36 оноо авч 103 дугаар байранд эрэмбэлэгджээ. Энэ нь өмнөх оны үзүүлэлтээс даруй 13 байр ухарсан үзүүлэлт юм.

Тус судалгаанд нийт 180 орныг хамруулан авлигын түвшинг нь 0-100 оноогоор дүгнэжээ. Энэ жил улс орнуудын гуравны хоёр нь 50-аас доош буюу дунджаар 43 оноо авчээ. Шинэ Зеланд 89, Дани 88 оноо буюу хамгийн өндөр оноонууд авч нэг, хоёрдугаар байранд тус тус жагсаж байна.

Транспэрэнси интернэшнл монгол / 21/02/2018

Авлига бол байгалийн давагдашгүй хүчин зүйл биш

Мэдээ, мэдээлэл / admintaf / 11/12/2017

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх Иргэний танхимд 12 сарын 8-нд “Авлига бол байгалийн давагдашгүй хүчин зүйл биш” сэдэвт зөвлөгөөн боллоо.

Зөвлөгөөнд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга оролцож үг хэлсэн юм.

Уг зөвлөгөөнд Хууль зүй, дотоод хэргийн яам, АТГ, Нийслэлийн Прокурорын газар, АТГ-ын дэргэдэх Олон нийтийн зөвлөл зэрэг байгууллагын албан тушаалтнууд, авлигын хэргийн гэрч, иргэдийн төлөөлөл оролцлоо.

2018 оныг “Авлигыг илчлэх, авлигын гэрч, мэдээлэгч, шүгэл үлээгч, хохирогчийг хамгаалах жил” болгон зарлах санаачилга гаргаж байгаад талархаж, Ерөнхийлөгчийн зүгээс бүх талаар дэмжин ажиллах болно гэдгийг хэлсэн байна.

Зөвлөгөөнд тавьсан илтгэлүүдтэй дараах линкээр танилцах боломжтой:

Нийслэлийн Ерөнхий прокурорын орлогч Ж.Ариунаа: “Авлигын гэмт хэрэгт тавих прокурорын хяналт” илтгэл
ХЗДХЯ-ны Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохицуулах зөвлөлийн ажлын албаны дарга Л.Нямгэрэл: “Авлигын гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэхэд анхаарах асуудал” илтгэл
Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх Ажлын албаны дарга, эрхэлсэн комиссар Дуламсүрэн: “Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн талаар” илтгэл
АТГ-ын дэргэдэх Олон нийтийн Зөвлөлийн дарга Г.Баасан: “Авлига бол байгалийн давагдашгүй хүчин зүйл биш” илтгэл

Авлигатай тэмцэх газар / 11/12/2017

Олон улсын Авлигын Эсрэг өдөр, 12 сарын 9

Мэдээ, мэдээлэл / admintaf / 08/12/2017

Хүмүүс ихэвчлэн авлигыг энгийн үзэгдэл гэж хүлээн зөвшөөрч, эвлэрсэн байдаг бөгөөд амьдралын нэг хэсэг, хэв маяг гэж үздэг. Гэвч авлигын эсрэг нэгдэж хамтдаа тэмцвэл энэ нь улс орон, нийгэм, олон нийтэд ашиг тустай байх болно.

Бид авлигын эсрэг дэлхийн өдөрт зориулж НҮБ-аас анхлан боловсруулсан “Бид авлигын эсрэг юу хийж чадах вэ?” зөвлөмжийг төрийн байгууллага, албан тушаалтан, хэвийн хэвшил ААН, иргэн бүрт зориулан монгол хэл дээр бүтээсэн бөгөөд та бүхэн эдгээр зөвлөмжтэй танилцаж энэ өдөр (12 сарын 9) Авлигын эсрэг өөрийн дуу хоолойгоо өргөхийг хүсье.

Авлигагүй шударга нийгмийн төлөө хамтдаа!

Азийн сан / 08/12/2017

Машин угаалга #5

Мэдээ, мэдээлэл / admintaf / 07/11/2017

“МАШИН УГААЛГА” цуврал нийтлэл #5 төгсгөлийн хэсэг

Авлигын пирамидын орой

Ерөнхийлөгч Луйс Инасио Лула да Силва бол бразилчуудын бахархал. “АНУ-д Обама байгаа бол бидэнд Лула бий” хэмээн домогт хөл бөмбөгч Пеле хэлж байсан удаатай. Тэд Лулагаа Бразилийн Нильсон Манделотой зүйрлэнэ. Лула 1945 оны 10-р сарын 25-нд найман хүүхэдтэй айлын долоо дахь хүү болон мэндэлжээ. Багаасаа гудамжинд хар бор ажил эрхлэн амь зогоож өссөн түүнд системтэй боловсрол эзэмших боломж гарсангүй. Идэр залуу насандаа үйлдвэрийн ослоор хуруугаа тасдуулсанаас хойш Үйлдвэрчний эвлэлд хамрагдан ажилчдын эрх ашгийг хамгаалан тэмцэх болжээ. Чухам энд л тэрээр эзэдтэй яриа хэлэлцээрт орж, олон нийттэй харилцан, жагсаал тэмцэл зохион байгуулах чадварт суралцан өөрийгөө нээсэн гэдэг. Лула маш сайн зохион байгуулагч, уран илтгэгч төдийгүй маргаан зөрчлийг шийдвэрлэн тохиролцоо хийхдээ гаргуун нэгэн. Хөдөлмөрчдийн намын нэрийн өмнөөс гурван удаа Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшин өвдөг шороодсон ч үл цөхрөн дөрөв дэхь удаагаа өрсөлдөн сонгогдож 2003 оноос 2011 он хүртэл хоёр удаагийн бүрэн эрхийн хугацаанд Ерөнхийлөгчөөр амжилттай ажилласан түүхэн хүн юм.

Лулаг Бразил төдийгүй дэлхий дахинаа мэднэ. Ерөнхийлөгч Лула нийгмийн хамгаалалд онцгой анхаарал хандуулан “Лулизм” урсгалыг улс төрд оруулж ирсэн гэдэг. Түүний санаачилгаар гэр бүлийг дэмжих “Болса Фамилиа”, өлсгөлөнг тэглэх “Фоме Зеро” хөтөлбөрүүд хэрэгжиж, хүүхдүүдээ сургуульд оруулж, вакцинд хамруулах болзолтойгоор ядуу гэр бүлд бэлэн мөнгө, хоолны талон олгож байв. Мөн “Миний гэр, миний амьдрал” хөтөлбөрөөр олон зуун ядуучуудыг орон байртай болгосон түүнд бразилчууд хайртай байхаас ч өөр аргагүй. Лулагийн нэр хүнд олон улсад ч өссөн ба 2010 оны “Тайм” сэтгүүлийн дэлхийн нөлөө бүхий 100 улс төрчдийн нэгээр шалгарч байв. Түүнийг Ерөнхийлөгчөөр ажиллах найман жилд Бразил Улс дэлхийн найм дахь эдийн засаг болон хүчирхэгжиж 2014 оны Дэлхийн хөл бөмбөгийн аварга шалгаруулах тэмцээн, 2016 оны Зуны Олимпийг эх орондоо зохион байгуулах эрхийг авч чадсан гайхам түүхтэй.

Гэхдээ энэ бүхний цаана эргэлзээ төрүүлэхүйц олон асуудал нуугдана. Ядуурлаас гаргах хөтөлбөрүүд болон Дэлхийн хөл бөмбөгийн ба Олимпийн бүтээн байгуулалтыг бүгд л “16 Клуб”-ынхан төртэй гэрээлэн гүйцэтгэсэн байдаг. Арай тэднийг санхүүжүүлэх гэж энэ бүхнийг бодож олсон юм биш байгаа гэлтэй. Эцсийн дүндээ Лула хэний төлөө ажилласан хэрэг вэ? Тэр үнэхээр ард түмнийхээ төлөө зүтгээ юу, эсвэл өөрийнхөө нэр төрийг мандуулан бадрааж, эрх мэдлээ бататган тогтоохын төлөө ядуусын хайртай эцгийн дүрд тоглоо юу? гэсэн асуулт өнөөг хүртэл маргаан дагуулж, олон нийтийг хуваасаар л байна.

Ард түмэн хайртай хүндээ хэр барагтай бол хир халдаахыг хүсдэггүй бололтой. Лулагийн авлигатай орооцолдсон явдал Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон эхний үеэс л нийтэд ил болоод байв. Гэсэн ч 2006 оны сонгуулиар түүнийг дахиад л сонгожээ. Тэр ч бүү хэл 2011, 2014 онуудад түүний гарынх нь хүн буюу Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын даргаар ажиллаж байсан Дилма Руссефийг удаа дараалан сонгосон билээ. Лула ч сонгуулийн сурталчилгаанд нь өөрийн биеэр зүтгэж “Та нар надад итгэдэг шигээ Дилмад итгээрэй” хэмээн олон түмнийг хошууруулж явлаа.

2016 оны эхээр “Машин угаалга” ажиллагааны явцад Лулагийн авлигатай холбоотой хэрэг сүрхий илчлэгдээд эхлэх үед тэрээр сандран Ерөнхийлөгч Дилмагийн Тамгын газрын даргаар томилогдчихсон удаатай. Улс төрийн дархлаатай албан тушаалд очсон түүнийг хэвлэлээр “Лула хүү Дилма охины хормойн дор ороод нуугдчихлаа” хэмээн шоглон зурж байв. Харамсалтай нь хуулийн байгууллагаас томилгоог хүчингүй болгосноор Лулагийн дүүжигнэж үлдсэн сүүлчийн олс ганцхан хоногт тасарчихав.

2016 оны 3-р сарын 4-нд Лулагийн гэрт нэгжлэг хийж, түүнээс мэдүүлэг авчээ. Лулагийн эзэмшдэг хоёр байр нь түүний дотны найз Бумлайн нэр дээр байдаг ч Лулагийн хөрөнгө болохыг шүүгч Моро тогтоон олон нийтэд мэдээлсэн байна. Мөн Лулагийн эхнэрийн нэр дээр ч багагүй хөрөнгө гарч ирлээ. Лулагийн нэрээр нэрлэгддэг “Лула Институт”-д хийсэн санхүүгийн аудитын шалгалтаар хууль бус гүйлгээ удаа дараа хийж байсан нь тогтоогджээ. Хүүхдүүдийнхээ эзэмшдэг компани руу 1,3 сая реалын төлбөр хийсэн баримт нь ч олдов.2011-2014 оны хооронд “16 Клуб”-ээс 35 сая реал Лула институтад шилжсэн байсныг мөнгө угаах гэмт хэргийн илрэл хэмээн Прокурорын газраас үзжээ.

Түүнээс хойш жил гаруйн дараа буюу 2017 оны 5-р сарын 11-нд Моро шүүгч Лулаг дуудан таван цаг байцаалт аваад мөн суллажээ. Эл өдөр Лулаг хамгаалсан иргэдийн жагсаал Куритивад өрнөсөн бөгөөд байцаалтаас гарч ирсэн Лула тэдний өмнө үгээ хэлж, нэр хүндээ улам өсгөөд амжив. Тэрээр 2018 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшинэ гэдгээ ч зарлаж буй. Тиймээс өөрийнх нь эсрэг энэ мэт улс төрийн явуулга зорилготой хийгдэж байна хэмээн мэдэгдсээр байгаа билээ.

Сүүлийн үеийн судалгаагаар ялангуяа ядуурал ихтэй хойд нутгаар Лулагийн нэр хүнд өндөр хэвээр байгаа мэдээ байна. Магадгүй, ард түмэн нийгмийн халамжаа санагалзаа биз.

Хааяа шүүгч Моро эргэлзэнэ. Тэрээр бага залуу наснаасаа 1990 оны эхээр Италид өрнөсөн авлигын эсрэг “Цэвэр гар” операцийг сонирхон судалж ирсэн. Хуулийн байгууллага улс төрийг тухайн үеийн авлигачдаас чөлөөлсөн ч үр дүнд нь өөр нэг авлигач Силвио Берлускони Ерөнхийлөгчөөр сонгогдчихсон нь тун харамсалтай. Тиймээс “Машин угаалга” зорилгодоо хүрч, зад угаалаа ч гэлээ бохирдсон улс төрийн чанарыг сайжруулж чадах болов уу гэдэг асуудал сэтгэл зовоосон хэвээр үлдлээ. “Миний ажил бол үнэн зөвийг шүүн тогтоох, харин улс төрийг би мэдэхгүй” хэмээн Моро хариулдаг. Үнэхээр тийм л дээ. Шүүгч хүн авлигач улс төрчдийг цээрлүүлэн шоронд хорьж чадна, харин шударга улс төрчдийг Парламентад суулгаж чадахгүй.

Моро шударга ёсыг тогтоохын төлөө амь насаараа дэнчин тавин ажилласан нь үнэн. Гэр бүлтэйгээ өнгөрөөх цаг зав хомсдож, хүүхдүүдтэйгээ хамт салхилах, дугуйгаар явах, эхнэртэйгээ гадуур хооллохоо ч болиод удаж байгаа. Такси дуудах нь байтугай машинаа жолоодохоо ч больжээ. Түүний гэрт хамгаалагч нар өдөр, шөнөгүй ээлжлэн харуулд гарна. Тэрээр өдөр бүр таашаал авдаг хувийн эрх чөлөө, орон зайгаа бүгдийг золиослон байж зүтгэсэн. Харин үр дүн... яаж гарах бол???

“Машин угаалга”-ын үр дүнг үнэлшгүй. Дээд шүүхийн шүүгч Теори Заваскийн хэлснээр “Дэлхийн аль ч оронд байгаагүй схемжсэн улс төрийн хулгайг илрүүлсэн юм”. Мэдээж үр дүнг нь нийт бразилчууд хүртэнэ. Бас ирээдүй хойч үе нь талархаж явах биз ээ.

“Машин угаалга” номын эхний дэвтэр ийнхүү өндөрлөж байна. Мэдээж, удаах дэвтэр бичигдэж байгаа. Гэхдээ дараагийн номыг үл хүлээн, сүүлийн жилд ямар үйл явдал өрнөснийг энд цухас дурьдсугай.

“Машин угаалга” ажиллагааны гол гогцоо хүн, мөнгө угаах гэмт хэргийн их мастер Алберто Иойссеф үнэнээ мэдүүлэн, ялаа хөнгөлүүлж чаджээ.

-Та шоронгоос гараад мөнгөгүй хэрхэн амьдрах билээ? гэсэн сэтгүүлчийн асуултад тэрээр

-“Мөнгө бол сонин биш, орж л байдаг, гарч л байдаг. Хэрвээ надад мөнгө хэрэгтэй бол хуушуур зараад ч амьдралаа эхлүүлж чадна. Миний багадаа сурсан ажил. Харин Бразилийн мөнгөтэй нь ялдаг сонгуулийн тогтолцоог өөрчлөөгүй цагт мөнгө угаах энэ мэт схемийг үндсээр нь таслан зогсоож чадахгүй. Улс орон ч хөгжин дэвших арга зам байхгүй. Надад шүүгч Мород өширхсөн зүйл байхгүй харин ч түүнийг үнэлдэг. Би буруу зүйл хийсэн тул шоронд орсон нь үнэн. Энэ бол зүгээр л тоглоом. Амьдралын энэ мэт тоглоомд оролцож сурсан хүмүүс бол юу ч тохиолдож болзошгүй гэдгийг угаас мэддэг. Хэдийгээр миний эсрэг ч гэсэн хуулийн багийнхан үнэхээр сайн ажилласан” хэмээн хариулсан гэдэг. 2016 оны 5-р сард шүүгч Сержио Моро “Тайм” сэтгүүлээс шалгаруулсан дэлхийн шилдэг 100 манлайлагчдын нэгээр шалгарсан бөгөөд тухайн үед түүнд байцаагдаж байсан Иойссеф баяр хүргэж, гар барьсан удаатай.

2016 оны 3-р сарын 7-нд “16 Клуб”-ын нөлөө бүхий гишүүн, Одобрешт группын үе дамжсан эзэн Марсело Одобрешт Петробрас ТӨК-ийн удирдлагууд болон улс төрчдөд 30 сая ам.долларын хахуул өгсөн хэргээр 19 жилийн ял авчээ.

Бразилийн Дээд шүүхийн шүүгч Теори Заваский 2017 оны 1-р сарын 19-нд онгоцны ослоор эндэн зуурдаар нас барсан байна. Тэрээр 200 гаруй улс төрчид, бизнесийн толгойлогч нарын хэргийг шүүж байсан юм. Түүний осол санамсаргүй тохиолдол байгаагүй хэмээн үзэх хүмүүс ч бий.

Ерөнхийлөгч Дилма Руссефийг огцорсоны дараа халааг авсан Ерөнхийлөгч Мишел Темер хүртэл нэг бус авлигын хэрэгт орооцолдоод буй. Бразилийн махны аварга үйлдвэр “JBS”-ийн удирдлагуудаас хэдэн сая ам.доллар авсан гэх ба тэдний хоорондын утасны яриа ч олон нийтэд ил болжээ. Гэсэн ч Темер энэ бүхнийг үгүйсгэсээр байгаа. Тэрээр жилийн дараа болох Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшихгүй гэдгээ зарлаж, үлдсэн хугацаанд улс төрийг тогтворжуулан, эдийн засгийн өсөлтийг нэмэгдүүлэхийн төлөө ажиллана гэдгээ удаа дараа илэрхийлсэн. Бразилийн эдийн засаг ч сэргэж байгаа сайхан мэдээтэй.

Харин ядуусын хайртай эцэг, Ерөнхийлөгч асан Лула да Силва тун саяхан Сержио Мород шүүгдэж 9,5 жилийн ял авчээ. Тэрээр улс төрийн зорилготой, хуурамч хэрэгт хилсээр яллагдсан хэмээн үзэж байгаа тул түүний өмгөөлөгчид дээд шатны шүүхэд давж заалдахаа мэдэгдээд буй.

Төгсгөлийн оронд

Бразил Улс 200 гаруй сая хүнтэй, 8,5 сая хавтгай дөрвөлжин газар нутагтай. Газар нутгийн хэмжээгээрээ ч, хүн амын тоогоороо дэлхийд айргын тавд ордог том гүрэн.

Манай хоёр орны газар нутгийн хэмжээ, хүн амын тоо, эдийн засгийн цар хүрээ ялгаатай ч бидэнд ижил төстэй зүйлс олон бий. Юуны өмнө ардчиллын замаар шинэ тутам замнасан бөгөөд засаглалыг бэхжүүлэх, авлигыг бууруулах, ил тод байдал, иргэдийн оролцоог сайжруулах тал дээр харилцан суралцах зүйлс асар их. Өөрөөр хэлбэл манай хоёр улс яг л адилхан зовлонтой мэт санагддаг.

Монголчууд “Эвтэй байхдаа хүчтэй” хэмээн хэлэх дуртай. Эв нэгдэл гагцхүү шударга ёсон дээр суурилж байж тогтвортой, бат бэх байдаг. Харин ардчилсан нийгэмд хуулийг хэрэгжүүлж, шударга ёсыг сахин мануулах үүргийг шүүх хүлээдэг. “Хараат бус” шүүхийн засаглалтай улс оронд авлигачид оршин тогтнох боломжгүй. Шүүх нь нийтийн эрх ашгийг хамгаалан, авлигачдыг цээрлүүлээд эхлэхээр ард түмэн ч гэсэн “шударга” шүүгчдээ хамгаалаад эхэлдэг юм билээ.

“Машин угаалга” операци богино хугацаанд хэрхэн үр дүнд хүрч байгааг нүдээр харж, биеэр мэдэрсэн хүний хувьд авлигын эсрэг ийм нэгэн амжилттай тэмцлийг Та бүхэнтэйгээ хуваалцахыг зорьсон билээ. Хэрвээ уншигчдын сонирхлыг татах аваас “Машин угаалга” номыг Монголд хэвлүүлж болохыг дуулгахын сацуу тус номыг бүрэн эхээр нь португаль хэлнээс хөрвүүлэхийг зорьж буй дипломатч Ц.Өнөржаргалд талархах нь зүйтэй болов уу. Мөн түүнчлэн тус номын зохиогч Владимор Нето, шүүгч Сержио Моро нарыг урин туршлагаас нь хуваалцах боломжтойг ч дуулгахад таатай байна.

Эцэст нь өгүүлэхэд Монголын хэвлэл мэдээллээр шуугиад байгаа оффшор данстай төрийн өндөр албан тушаалтнууд, 60 тэрбумаар төрийн албыг худалдах тухай төлөвлөгөө ... яг л мөсөн уулын орой мэт ил нэг гарч, далд нэг ороод байх шиг... Монголын ард түмэн мөсөн уулын их биеийг харж чадахгүй байгаа ч өдрөөс өдөрт мэдэрсээр байгаа билээ. Авлигад автсан төрдөө бухимдсаар буй иргэдийн хүсэл зоригийг гүйцэлдүүлэн, үнэнийг илчлэх Сержио Моро шиг эр зоригтой, шударга шүүгчид эх оронд минь олон буй гэдэгт миний бие итгэдэг. Монголын ард түмэн авлигын эсрэг эвлэлдэн нэгдэж чадна гэдэгт эргэлзэхгүй байна.

Ч.Сосормаа

/ 07/11/2017

Машин угаалга #4

Мэдээ, мэдээлэл / admintaf / 06/11/2017

"Машин угаалга" цуврал нийтлэл #4

Шорон хүнийг өөрчилдөг

“Машин угаалга” операцийн долоо дахь ажиллагаа эхлэв. 2014 оны 11-р сарын 14-нд Холбооны 300 цагдаа, санхүүгийн хяналтын хорооны 50 хүний бүрэлдэхүүнтэй баг гарч нэг өдөр нэжгээд компаниудын захирлыг баривчлав. Нийт 49 аж ахуйд нэгжлэг хийж, 29 сая реалтай тэнцэх мөнгийг дансанд нь царцаан 25 хүнийг хорьжээ. Ихэнх нь улс орондоо толгой цохих баячууд байлаа. Тэдний дотор “16 Клуб”-ын долоон компаний захирлууд оржээ. Тэд Петробрастай хийсэн 60 тэрбум реалын гэрээнд сэжиглэгдээд байлаа. Петробрас ба эдгээр компаниудын хооронд мөнгө угаах үүргийг “Зөвлөх” нэртэй компаниуд гүйцэтгэдэг болохыг гэрчүүд баталгаажуулсан байдаг. Зөвлөх компанийн үйлчилгээг үнэлэх эсвэл хэмжих хэмжүүр байхгүй тул ийм нэртэй компаниар дамжин бохир мөнгө байнга эргэлдэнэ. Үүнийг батлах ганцхан жишээ дурьдахад 2009-2013 оны хооронд эдгээр зөвлөх компаниудад 500 сая реал шилжжээ. Энэ тоо цаашид ч улам өсөх нь дамжиггүй.

Захирлууд баривчлагдах үедээ гайхалтай тайван байв. Тэд өөрсдийгөө удахгүй суллагдана гэдэгт итгэлтэй байсан биз. Харин тусгай онгоцонд тэдний хувцасыг тайлуулан, биед байгаа бүхнийг хураамагц ихэд эвгүйрхсэн гэдэг. Нүцгэн шахуу биендээ таар нөмрөн гавлуулсан хүмүүс үүрийн таван цагт Куритива хотод буув. Урьдчилан хорихын өрөөндөө орохоос өмнө тэдэнд шүдний оо, сойз бас цамц өгчээ.

Захирлуудыг олноор хорих болсон тул шоронгоо зайчлан хар тамхины хэрэгтэй хоригдлуулыг өөр мужийн шорон уруу шилжүүлсэн байв. 12 шоо дөрвөлжин нэг өрөөнд дөрвөн хүн хоригдоно. Унтах дэвсгэр, бяцхан ширээ, бие засах өрөө тэгээд л болоо. Чийг ихтэй тул угаасан хувцас мөддөө хатахгүй. Бүх хоригдлуудын дунд хоёрхон шүршүүртэйгээс усанд орох гэж дугаарлана. Бусад хоригдлуудтай адил хар шоштой будаа, тахианы мах төдийгөөр голоо зогооно.

Насаараа тансаг хэрэглээнд дассан баячууд балмагдан цочирдов. Хоёр нь уйлж, нэгний даралт өндөрсөж, нөгөө хэд нь таг дуугүй гөлийн сууна. Тамхи татдаг нөхөрт тэвчих нь маш хүнд байлаа. Маргааш нь тэдний өмгөөлөгч нар ирж, хамгийн үнэтэй дэлгүүрийн тансаг дотуур хувцас авчирч өгцгөөсөн аж. Харин захирлуудын хамгийн түрүүнд гуйсан зүйл бол унших ном. Чингээд тун удалгүй тус хорих анги хамгийн үнэтэй, сонгодог номын сантай болов.

Бразилийн магнай компаниудын удирдлагуудыг олноор нь баривчилсан анхны тохиолдол энэ бөгөөд нэр хүндтэй компаниудын бизнесийг гацаан улмаар эдийн засгийг боомилж, ажилгүйчүүдийн тоог нэмэгдүүлэх аюултай хэмээн зарим хэвлэлээр шүүмжилж эхэллээ. Эдгээр захирлуудын удирддаг аж ахуйн нэгжүүд ойролцоогоор сая орчим ажлын байрыг бүрдүүлдэг байсан нь тэдний өөрсдийгөө хамгаалах хамгийн сүүлчийн зөвтгөл байсан бололтой.

Удалгүй шүүгч Морогийн гараас амархан мултрахгүйгээ мэдмэгц үлдсэн компанийн захирлууд сайн дураар мэдүүлэг өгөхөөр Куритивыг зорьж иржээ. Үе дамжсан бизнесийн магнат Сержио Мендез гэхэд баривчилгааны онгоцонд гавлуулан очихоос эмээн өөрийн тансаг онгоцондоо суун Куритива руу нисэн очиж мэдүүлгээ өгсөн байдаг.

Тэдэнд бүх үнэнээ мэдүүлэн, ялаа хөнгөлүүлэх ганцхан боломж байгааг өмгөөлөгчид нь сануулсаар байлаа. Моро шүүгчийн хатуу гараас мултрах өөр гарц ч байсангүй.

Петробрасын Үйлчилгээний газрын захирлын гэрээс 153 ширхэг дэлхийн алдартай уран зураг олдсон бол бусад компанийн захирлууд болон улс төрчдийн гэрээс ч мөн төдий хэмжээний уран зургуудыг хураан авчээ. Урлагийн үнэт эдлэл цуглуулах нь авлигын мөнгөө шингээх бас нэг арга аж. Эдгээр урлагийн ховор нандин бүтээлүүдийг Куритива хотын Оскар Нимейерийн нэрэмжит Уран зургийн музейд шилжүүлсэн нь эдүгээ жуулчид олноороо зочлон нүд хужирлах тансаг үзэсгэлэн болсон юмдаг.

Одебрешт

Одебрешт Холдинг бол үндэстэн дамнасан Бразилийн хамгийн том барилгын компанийн нэг юм. Эзнийхээ овгоор нэрлэгдэх гэр бүлийн энэхүү нүсэр байгуллага 1944 онд төрсөн түүхтэй бөгөөд эдүгээ гурав дахь үеийн залуу эзэн Марсело Одебрешт удирдан ажиллана.

Өмнөд ба Хойд Америк, Европ, Африк, Ойрхи Дорнодын орнуудад барилга, дэд бүтцийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг 49 охин компанитай, 181 мянган ажилчидтай, жилдээ 31 тэрбум ам.долларын орлоготой нүсэр байгууллагын эзэн, “16 Клуб”-т гол нөлөөтэй оролцдог Марсело Одебрештийг цагдаагийнхан аль хэдийнэ онилчихсон байлаа.

Холбооны цагдаагийн газраас тэдний 16 давхар төвийн байранд 2015 оны 6-р сард

нэгжлэг хийжээ. Албан өрөөнүүдийн холбоо харилцааг тасалж, орох гарах бүхий л гарцыг хаан, ариун цэврийн өрөөнүүдийг хүртэл түгжсэнд ажилтнууд нь бүгд айн цочирдож байв.

Цагдаагийнхны дараагийн гүйцэтгэх ажиллагаа бол эзэн Марсело Одебрештийг баривчлах явдал. Бразилийн тэргүүн 10 баяны нэг, 10 тэрбумын хөрөнгөтэй Марсело нь Сан Пауло хотын 30 сая реалын хамгаалалт өндөртэй, тансаг хороололд амьдардаг. Тэрхүү хороололд 45 гэр өргөө байрлах ба Марсело хамгийн том харшийг эзэмшинэ. Цагдаагийнхан нисдэг тэргээр агаараас танадан байрлалыг нь тогтоон хэрхэн нэвтэрч, баривчлахаа ч төлөвлөв.

Өндөр хамгаалалттай хороололд орох боломжгүй тул зарах зар тавьсан нэг байшинг үзэх зорилгоор цагдаа нар дотогш нэвтэрчээ. Цагдаагийн ажилтнууд “BMW” унаж, баяны дүрд тоглон, ирээдүйн хөршүүдээ сонирхох нэрийдлээр Марселогийн байрыг эргэн тойронтой нь судалж амжив.

2015 оны 6-р сарын 19-ны Ням гарагийн өглөөний 6 цагт цагдаа нар хаалга тогшсон ба Марсело өөрөө үүдээ тайлжээ. Тэрээр өглөө бүр 5:30-д босож дасгал хийдэг зуршилтай тул амралтын өдөр гэлтгүй өглөөнийхөө сунайлтыг эхэлчихсэн байв. Нэг цагдаа нь түүнийг баривчлах шийдвэрийг үзүүлэн, утсаа даруй өгөхийг шаардахад:

-“Би дээшээ гарч эхнэртээ дуулгачихаад, гар утсаа аваад ирье” хэмээх түүнд

- “Энэ мөчөөс эхлэн таны дэргэд харгалзагч байнга дагалдана” гэдгийг ч хэлэв. Тэр даруй боссон эхнэр нь хоёр охиноо сэрээхгүйг хичээн чимээ шуугиангүйгээр хувцасыг нь бэлдээд харгалзагч цагдаад өгтөл тэрээр,

–“Марсело, та энэ мөчөөс эхлэн өөрийнхөө цүнхийг барих болно” хэмээжээ.

Марсело Куритива хотын шоронд ирээд ч сэтгэлийн ямар нэгэн хөдөлгөөн илэрхийлсэнгүй. Хүн бүртэй соёлтой харилцаж байсан ч багаасаа бусдад үүрэг өгдөг сурсан зангаа ч гээсэнгүй. Өмгөөлөгчөө дуудаад шууд үүрэг өгч эхэлжээ. Ихэвчлэн өмгөөлөгчид үйлчлүүлэгчээсээ асууж, зөвлөлдөж байдаг бол түүний өмгөөлөгч үг дуугүй сонсож, толгой дохино.

Тухайн өдөр газар бүрээс баривчлагдан ирсэн том компаниудын 12 захирал, гурван өрөөнд хуваагдан хоригдсон байна. Тэд бүгд хэвлэл мэдээллийнхэнээс нүүрээ нуудаг бол гагцхүү Марсело хэний ч өөдөөс толгой эгц харна. Сахилга бат чанд сахиж цагийн хуваарийг ягштал баримтална. Иднэ, уншина, бичнэ, дахиад иднэ, уншина, бичнэ. Хоёр цаг тутам овьёосны зутангаар хооллоно. Бразилийн хамгийн тансаг харшаас 12 шоо дөрвөлжин давчуу, хүйтэн, өрөөнд бусадтай шахцалдан хоригдож, хувийн орон зай, эрх чөлөөгөө алдсан хүний хувьд бол энэ асар их тэвчээр байлаа. Бусад нь царай зүс алдан, аль хэдийнэ гундаад эхэлжээ. Харин Марсело турсанаас өөрөөр өөрчлөгдсөнгүй.

Одобрештийг хоригдож байхад Швейцараас түүний компаний нэрээр шилжүүлсэн мөнгөний бүх мэдээллүүд ирсэн байна. Одобрешт Холдингоос Швейцарь, Панам, Монакогийн банкнуудын Петробрасын удирдлагуудын оффшор дансанд шилжүүлэг байнга хийдэг байжээ. Одоо түүнд үнэнээ хэлэхээс өөр арга алга даа.

Одебрештийн мэдүүлсэнээр түүний нэрийн өмнөөс улс төрчдийн 29 төрлийн оффшор дансанд 134 сая ам.доллар шилжүүлсэн аж. Түүнчлэн Дилмагийн 2014 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг зохион байгуулагч Жоао Сантанагийн оффшор данс руу 16 сая ам.доллар шилжүүлсэнээ ч хүлээв.

Ард түмний талархал

“Холбооны Цагдаагийн газар бол Бразилийн бахархал”, “Ард түмэндээ үнэнийг илчилсэн шүүгч Мородоо баярлалаа” гэх зэрэг хэвлэмэл хуудас барин жагссан 2,4 сая бразилчуудын жагсаал 250 гаруй хотод өрнөв. Бид “Машин угаалга”-ыг дэмжиж байна”, “Бид бүгд Моро” хэмээн тэд өөрсдийгөө нэрлэж байлаа. Өөрөөр хэлбэл ард түмэн шударга шүүгчээ хамгаалан жагсаж байсан юм.

Сержио Моро амралтын тэр өдөр сурсан зангаараа хоол хүнсээ цуглуулахаар гэр бүлтэйгээ дэлгүүр ортол “Шүүгч Моро энд явна” хэмээн дэлгүүрийн ажилтан чанга яригчаар зарлажээ. Тэнд байсан бүх хүн Мород талархан алга нижигнүүлэн удтал ташсан гэдэг. “Бид бүгд таны талд байна, Та бол Бразилийн бахархал. Миний үр хүүхдүүд үеийн үед танд талархаж амьдрах болно” хэмээн хэлэх иргэдийн үгс тасрахгүй.

Моро шүүгч тэр жилдээ “Глобо” сэтгүүлийн оны шилдэг хүнээр шалгарчээ. Рио де Жанейро хотын нэрт Копакабана зочид буудалд уг шалгаруулалт болсон бөгөөд зохион байгуулагч нараас Мород таван одтой буудлын төлбөр ба нислэгийн тийз явуулахад тэрээр татгалзаж өөрөө энгийн өрөөгөө захиалан гэр бүлтэйгээ очжээ. Тэднийг танхимд орж ирэхэд бүгд бүчин авсан бөгөөд энэ үеэс л нөхрөө нэрд гарсан, олны хүндтэй хүн болжээ гэдгийг ойлгож эхэлсэн хэмээн эхнэр нь хожим дурсан ярьсан байдаг.

Шагнал гардуулах ёслолын үеэр Моро -“Шүүхээс авлигачдын нэрсийг ил болгосон нь ямар нэгэн улс төрийн зорилгоор популизм хийж байгаа хэрэг биш ээ. Харин олон нийтэд ил тодоор мэдээлж, ажлаа тайлагнаж байгаа юм. Хүн бүр хуулийн өмнө тэгш эрхтэй. Шүүх хэний ч талд орохгүй зөвхөн нотлох баримтыг үндэслэн шийдвэр гаргах үүрэгтэй. Ард иргэд гудамжинд жагсан цуглаж үзэл бодлоо илэрхийлж байгаа нь манайд ардчилал байгааг илтгэж байна. Барууны, зүүний эсвэл төвийн улс төрийн олон ургалч үзлээс үл хамааран бразилийн ард иргэд нэг зүйл дээр нэгдэж чадлаа. Энэ бол авлигын эсрэг тэмцэл юм. Бразилийн ардчилал цэргийн дэглэмийг ялж байсан түүхтэй. Авлигыг ч гэсэн бид ялж чадна. Ардчилсан засаглалыг боловсронгуй болгох ажлыг үтэр түргэн эхлүүлэх шаардлагатай байна, тэгвэл бид тайван замаар олон асуудлуудыг шийдвэрлэх боломжтой” хэмээн хэлжээ.

Үргэлжлэл бий.

Ч.Сосормаа

/ 06/11/2017

Машин угаалга #3

Мэдээ, мэдээлэл / admintaf / 03/11/2017

“МАШИН УГААЛГА” цуврал нийтлэл #3

Ард түмнээсээ хулгайлсан л бол буцаан төлөх л ёстой

2015 оны 3-р сарын 6-нд Ерөнхий Прокурор Жанен Үндсэн Хуулийн заалтын дагуу гишүүдийн нэрсийг зарлан хэрэг үүсгэв. Бразилийн түүхэнд улс төрчид ийнхүү олноороо нэг хэрэгт зэрэг холбогдож байгаагүй тул сар гаруйн хугацаанд бүх хэргийг амжуулан шалгаж, Конгрессийн гишүүдийн нэрсийг Дээд шүүхэд шилжүүлэх хэрэгтэй боллоо. Ерөнхий Прокурор “Би нэг л хэмжүүртэй түүгээрээ хэмжинэ. Түүнээс хэн байх нь надад хамаагүй. Тэр бол машин угаах ажиллагаанд шалгагдаж байгаа сэжигтнүүд гишүүдэд хахуулийн мөнгө өгсөнөө эсвэл харсанаа нотлох л юм бол шууд хэрэг үүсгэнэ” хэмээн мэдэгдэв. Үнэхээр түүний хэмжүүрээр хэн байх нь чухал биш нотолгоотой байх нь чухал.

2015 оны 3-р сарын 3-ны орой Ерөнхий Прокурор ажлын хэсгээс гаргасан дүгнэлтээ Дээд Шүүхийн шүүгч Заваскийд хүргүүлсэн байна. Дөрвөн хайрцаг бүхий нотлох баримтуудыгбуу агссан хамгаалалттай шүүхийн байранд авчрах үед сэтгүүлчид хэдийнэ шавжээ.

Одоо Дээд шүүхийн шүүгч Заваскийгээс бүх зүйл шалтгаална. Прокурорын яллах дүгнэлтэд 47 улс төрчдийн нэрс орсон ийм дуулиант хэрэг Дээд Шүүхэд ирж байсан түүх урьд өмнө байсангүй. Тиймээс нямбай шалгах нь мэдээж.

Улс төрчид үүрээ хөндүүлсэн зөгий шиг үймэлдэж эхлэв. Ерөнхий Прокурор нэр хүндтэй улс төрчид холбогдсон тухай сэтгүүлчдэд цухас дурьджээ. Түүнчлэн Дэд Ерөнхийлөгч Мишель Темертэй Ерөнхий Прокурор уулзах үедээ Конгрессийн Дээд ба Доод танхимын хоёр даргын нэрс холбогдсоныг ч хэлж. Дэд Ерөнхийлөгч гадагшаа явах ажлаа хойшлуулан Доод танхимын дарга, нам нэгт Эдвардо Куньяаг яаралтай дуудан уулзсан гэдэг. Ноён Куньяа өөрийгөө холбогдоно гэдгээ мэдэж байсан ч өөрийн чихээр нэрээ сонсмогц Ерөнхий Прокурорыг хараан зүхэж гарлаа. Харин Дээд танхимын дарга Рейно Галлейрос жагсаалтад хэний нэрс байгаа талаар мэдээлэл ирээгүй хэмээн сэтгүүлчдэд хариулсан бөгөөд ардчилсан улс оронд төрийн зүтгэлтнүүдийг шалгах бол хэвийн үзэгдэл гэдгийг ч онцлов. Харин маргааш нь өөрийн нэр уг жагсаалтад тэргүүлж байгааг мэдээллийн хэрэгслээр сонсоод шүүхийг шүүмжилж суулаа.

Бразилчуудын анхаарал одоо шүүгч Теори Заваский дээр чиглэж нэрсийн жагсаалтыг ил зарлахыг орон даяар хүлээжээ. Шүүгч маань шийдвэртээ гарын үсэг зурахын өмнө бүх нэрсийг дахин нягтлав. Туршлагатай шүүгчийн хувьд тэрээр маш тайвнаар бүх ажлаа дэс дараатай гүйцэтгэн оройн 20 цагийн алдад нэрсийг олон нийтэд зарлав. Нийт 49 хүний нэрс зарлагдсанаас 47 нь улс төрчид. Тэрхүү нэр төртэй 47 гишүүний 31 нь Хөдөлмөрчдийн намаас сонгогдсон Доод танхимын гишүүд аж. Тэр дундаа Конгрессийн хоёр танхимын дарга нэгэн зэрэг холбогдсон нь Бразилийн түүхэнд байгаагүй шившиг болов. Мөн түүнчлэн ялаа хөнгөлүүлэхийн тулд бүх үнэнээ өчиж, шүүхийн байгууллагатай хамтран ажиллахаа илэрхийлсэн Иойссеф ба Коста нарын мэдүүлгийг ч ил болгов.

Улс төрчид компаниудаас мөнгө шаардах нь сонгуулийн болон намын удирдлагыг сонгох үеэр улам ихэсдэг гэдгийг хэн хүнгүй гадарлана. Уул уурхай, барилгын компаниудаас хандив нэртэй мөнгө их хэмжээгээр авсан улс төрчид хариуд нь Петробрас ТӨК-ийн удирдлагуудыг өөрчлөхгүй гэдэг амлалтаа өгдөг. Учир нь тэд олон жил хоорондоо өгч авалцаад сурчихсан улс. Түүнчлэн Бразилийн дэд бүтэц, барилгын 16 толгой компаниудын бүлэглэл болох “16 Клуб”-ын бизнесийн асуудалд оролцохгүй, харин тэднийг дэмжиж ажиллана гэдгээ ч тохиролцдог гэнэ. Ийм хэв маяг бий болоод олон жилийг үдсэн тухай Иойссеф ба Коста нар нэг нь нөгөөгөө бататган мэдүүлэгтээ дурьдсан байдаг.

Авлигын мөнгөний хэмжээ гишүүдийн нам доторх нөлөөлөл, сонгуульт албан тушаалаас шалтгаалан янз бүр. Тухайлбал: Хөдөлмөрчдийн намын мужийн дарга нар 250-500 мянган реал сар бүр авах хуваарьтай. Үндэсний Дэвшлийн намын Конгрессийн гишүүдэд бол 10-150 мянган реалийн хаяц очно. Гишүүдийн өөрсдийн хүсэлтээс шалтгаалан бэлэн эсвэл дансаар нь шилжүүлнэ. Ихэнх нь бэлнээр гэртээ хүргүүлэхийг хүсдэг. Тиймээс Иойссеф ба түүний нөхдүүд цүнхтэй мөнгө зөөгөөд байнга л завгүй. Үндэсний Дэвшлийн намын дарга Жанен намдаа орж ирж буй хишгийг өөрөө мэдэж, гишүүдийнхээ мөнгөний хэрэгцээг шийдвэрлэх тул нам дотроо түүний нэр хүнд тун өсөв. Тэрээр сар бүр Иойссеф мэтийн хүмүүс уруу мессеж илгээнэ. Жишээ нь 5,5 Пиц гэвэл Жоао Пиццолити гишүүнд 550 мянган реал өг гэсэн үг. Сар бүр ийм л нууц дохиоллоор утас цохиход нэр бүхий гишүүний гэрт мөнгө даруй очно. Яг л үлгэрт гардаг шиг мөнгө өөрөө хаалга тогшино доо.

Хэний ч хүлээгээгүй оны төгсгөл

Бразилийн Конгрессийн Доод танхимын дэд дарга Андрей Варгас 2015 оны 4-р сарын 10-нд баривчлагдав. Тав хоногийн дараа Хөдөлмөрчдийн намын санхүүгийн дарга Жоао Нето ч байцаагдаж эхэллээ. Тэд Морог үзэн ядаж байсан нь гарцаагүй.

Ерөнхийлөгч асан Лулагийн дотны хүн, сенатч Делсидо до Амарал гэнэт баривчлагдлаа.

Тэрээр шоронд хоригдоод байсан Петробрасийн нэг захирал Нестор Сервирогийн хүү рүү утсаар залгаж “аавдаа миний тухай битгий хэлээрэй” хэмээн гуйжээ. Мөнгө ч амласан сурагтай. Харин хүү нь түүнтэй цаг гаруй ярилцсан утасныхаа бичлэгийг цагдаад аваачиж өгсөн аж. Ийнхүү өөрийгөө илчилсэн Делсидод гарах гарц үлдсэнгүй. Тэрээр 2016 оны 2-р сарын 11-нд хэргээ хүлээж, бүх үнэнийг өчин ялаа хөнгөлүүлэх гэрээнд гарын үсэг зурсан нь улс төрчдийн ялангуяа Лулагийн хувьд хар дарсан зүүд болов. Түүний байцаалт дөрвөн өдөр үргэлжлэн 2-р сарын 19- нд суллагдсан бөгөөд Ерөнхийлөгч Дилма Руссеф, өмнөх Ерөнхийлөгч Лулагийн тухай олон зүйлийг мэдүүлжээ. Дилмагийн Засгийн газрын гишүүд мэдээлэл өгч болохгүйг зогсоо зайгүй түүнд ятгаж байсан ч бүтсэнгүй. Делсидо суллагдсаны дараа Дилмагийн илгээсэн төлөөний хүнтэй уулзсан бичлэгээ хүртэл Прокурорын газарт илгээжээ.

Делсидо мэдүүлэгтээ авлигын схемийг Лула мэддэг байсан төдийгүй пирамидын орой дээр нь сууж, удирддаг байсан тухай хэлжээ. Тэр ч бүү хэл Сан Пауло хотноо Лула өөрийн намын нөхдийн хамт “Машин угаалга”-аас үүдэлтэй улс төрийн хямралыг эртхэн зогсоох талаар хэлэлцэхэд Делсидо байлцсан хэмээжээ.

Тэрээр мөн Ерөнхийлөгч Дилма нь Марсело Дантас хэмээх шүүгчийг Дээд шүүхийн шүүгчээр томилж “Машин угаалга” ажиллагааг хариуцуулахаар оролдож байсан хэмээн мэдүүлсэн байдаг. Түүнчлэн Ерөнхийлөгч өөрөө Дээд шүүхийн дарга Ловиндонскийг дуудан уулзаж байсныг ч батлав. Ерөнхийлөгч Дилмад хандан Засгийн газарт “Машин угаалга”-ыг хянах зорилготой “Хямралын эсрэг” ажлын хэсэг байгуулах тухай саналыг ч Лула тавьж байсан удаатай гэнэ.

Эрх мэдлийн цайз гурав

Тухайн үеийн Ерөнхийлөгч Дилма Руссеф авлигын хэрэгт орооцолдоогүй үлдсэн ганц улс төрч гэхэд болно. Гэхдээ бүхнийг мэдсэн хэрнээ хараагүй юм шиг өнгөрөөсөн хэмээн түүнийг буруутгах хүмүүс олон. Тэрээр Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшихээсээ өмнө Петробрасын Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн даргаар 2003-2010 он хүртэл ажиллаж байсан. Тухайн жилүүдэд л авлига ид цэцэглэж байсан шүү дээ.

Хатагтай Руссеф бол Лула Ерөнхийлөгчийн үед Тамгын газрын даргаар нь ажиллаж байсан бөгөөд түүний баруун гар ямагт байсаар ирсэн. 2014 онд Дилма Хөдөлмөрчдийн намаас дахин нэр дэвшин Ерөнхийлөгчөөр хоёр дахь удаагаа сонгогдсоны дараа 15 сар болоод л Конгресст импийчментээр орсон гэдгийг бид бүгд мэднэ. Магадгүй Дилмаг зайлуулах улс төрийн шалтгаан байсан ч байж магад.

Тухайн цаг үед Бразилийн эдийн засаг тун хүндхэн байдалд ороод байв. Дилмагийн Засгийн газраас хэрэгжүүлж байгаа бодлогууд үр өгөөжгүй байсан тул ард иргэдийн эсэргүүцэл дээд цэгтээ хүрч газар сайгүй жагсаал цуглаан тасрахгүй үргэлжилнэ. Дилмаг зурагтаар яриад эхэлмэгц айл бүр цонхоо нээгээд түмбэн саваа балбадаг болсон байлаа. Ерөнхийлөгчөө эсэргүүцэж байгаа нь тэр. Энэ үеэр Дилмаг Засгийн газрын төсвийн зардлыг хэтрүүлэн хэрэглэсэн хэмээн буруутгаж, түүнд Конгресс итгэл үзүүлэх эсэх санал хураахаар зэхэж байсан юм. Гэхдээ зөвхөн Доод танхимын даргын шийдвэрээр Ёс зүйн хороо хуралдах ба хэрвээ хуралдах л юм бол Дилмаг импийчментэд оруулах эсэх асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэнэ. Нэг ёсондоо Ерөнхийлөгч Дилмагийн хувь заяа Конгрессийн Доод танхимын дарга Эдвардо Куньяагийн гарт орчихсон хэрэг.

Гэтэл Куньяа маань өөрөө авлигын хэрэгт холбогдоод даргаасаа огцрох дээрээ тулаад дээсэн дөрөөн дээр дэнжигнэж байдаг. Дилмагийн танхимын гурван сайд, Доод танхимын давхар дээлтэй гишүүд саяхан Куньяаг огцруулахын эсрэг байр суурьтайгаа илэрхийлж байснаа хэдхэн хоногийн дараа шийдвэрээ огцом өөрчлөн огцруулахын төлөө эргэчихэж. Түүнчлэн Дилмагийн намын гишүүдээс Куньяаг Доод танхимын даргаас чөлөөлж өгөх хүсэлтийг илгээсэн байлаа. Энэ бүхэн Куньяаг ихээхэн бухимдуулан тэрээр Дилмагийн эсрэг импийчмент эхлүүлэхээр Ёс зүйн хороог хуралдуулах шийдвэрийг тэр даруй гаргажээ. Ийнхүү 2015 оны 12 сарын 2-нд Ерөнхийлөгчийг импийчментээр оруулах болсоныг ч Куньяа зарлав.

Энэхүү шийдвэр гарсаны дараа Дилма өөрийн 9 сайдын хамт хэвлэлийн бага хурал зарлаж ямар ч гэмт хэрэг үйлдээгүй, авлига аваагүй, гадаадын оффшор дансгүй гэдгээ мэдэгдэв. Тэрээр хууль ёсны дагуу сонгуулиар олонхийн санал аван гарч ирсэн гэдгээ ч хэлж ард түмэн түүнд итгэл хүлээлгээд байхад Төлөөлөгчийн танхимын даргын шийдвэрээр импийчмент эхлүүлэх нь эрх зүйн хувьд учир дутагдалтай хэмээн мэдэгдсэн ч тусыг эс олов.

2016 оны 4-р сарын 16-нд Доод танхимийн гишүүдийн олонх нь Дилмаг огцруулахыг дэмжиж, улмаар Дээд танхимаар хэлэлцэх болов. Харин Дээд танхимын гишүүдийн 22 нь Дилмаг дэмжсэн бол 55 нь огцруулахын төлөө товчлуур даржээ. Ийнхүү хатагтай Ерөнхийлөгчийн хувь заяа харамсалтайгаар шийдэгдэв.

Тун удалгүй Дээд шүүхийн шүүгч Заваский ноён Куньяаг гишүүнээс нь түдгэлзүүлэх шийдвэрийг гарган шалгасан бөгөөд Куньяа ямар нэгэн эсэргүүцэл үзүүлсэнгүй.

Үүнтэй зэрэгцээд Дээд танхимы дарга Ренан Галлейрос авлигын арваад төрлийн хэрэгт шалгагдаад эхлэв. Тэр ч байтугай түүнийг баривчлаад хэд хоногийн дараа сулласан юм. Ерөнхийлөгч, Конгрессийн хоёр танхимын дарга нар шил дараалан огцорлоо. Бразил Улс түүхэндээ хэзээ ч ингэтлээ удирдлагын гүн хямралд орж байсангүй. Улс орон эзэнгүй болсон мэт санагдах үе ч байлаа.

Ноён Эдвардо Куньяад 15 жилийн хорих ял шүүхээс оноожээ. Түүнийг 1,5 сая ам.долларын авлигын хэрэгт буруутгаж, улмаар Швейцарийн оффшор дансанд нуусан бүх мөнгийг нь улс хураан авсан юм.

Үргэлжлэл бий.

Ч.Сосормаа

/ 03/11/2017

No content

өмнөх 1 2 3 4 дараагийн